بی اختیاری ادرار در کودکان: علت و درمان با بیوفیدبک
والدین و سرپرستان کودکانی که در طول روز دچار بی‌اختیاری در کنترل ادرار می‌شوند، باید با درک مناسب و شکیبایی اقدام به درمان این عارضه بکنند. این عدم توانایی کنترل ادرار، با نام بی‌اختیاری ادرار یا بی‌اختیاری شناخته می‌شود. باوجوداینکه این عارضه بسیاری از افراد کم سن و سال را تحت تأثیر قرار می‌دهد، معمولاً با گذشت زمان از بین می‌رود و این به معنی طبیعی بودن بی‌اختیاری ادراری در دوره‌ای از رشد برخی از افراد می‌باشد. بی‌اختیاری در سنی که کودک شروع به استفاده از دستشویی می‌کند ممکن است سبب ایجاد استرس زیادی شود. بی‌اختیاری به هنگام روز نیز سبب شرم و خجالت خواهد شد. مهم است بدانید که بسیاری از کودکان به طور گاه‌به‌گاه دچار بی‌اختیاری ادراری شده و می‌توان این عارضه را درمان کرد.
برای کسب اطلاعات بیشتر و یا رزرو نوبت با ما تماس حاصل نمایید.
دستگاه ادراری چگونه کار می‌کند؟
ادرار کردن امری دشوار و پیچیده است. مثانه یک ارگان بالن مانند است که در پایین‌ترین بخش شکم قرار گرفته است. مثانه ادرار را در خود جمع‌آوری کرده و سپس آن را از طریق میزراه یا مجرای ادراری از بدن خارج می‌کند. برای کنترل این فعالیت شما به اعصاب، عضلات، نخاع و مغز خود نیاز دارید.
مثانه دارای دو نوع عضله می‌باشد: عضلات دتروسور، یک کیسه‌ی عضلانی که ادرار را در خود جمع‌آوری کرده و با منقبض شدن آن را به طرف خارج هدایت می‌کند. عضلات اسفنکتر که دسته‌ای عضله‌ی دایره‌ای شکل در قسمت گردن و قسمت تحتانی مثانه هستند و به طور خودکار با انقباض خود مانع از خروج ادرار می‌شوند. این عضلات در زمان انقباض عضلات دتروسور و خارج شدن ادرار به طور خودکار انقباض خود را متوقف می‌کنند. گروه سوم عضلات نیز در زیر مثانه قرار داشته (عضلات دیافراگم لگنی) که با انقباض خود ادرار را عقب نگه می‌دارند. مثانه‌ی نوزاد تا حدی پر شده و سپس به طور خودکار منقبض و خالی می‌شود. با افزایش سن، دستگاه عصبی رشد بیشتری کرده و کودک شروع به دریافت پیام‌های عصبی مبنی بر پر شدن مثانه و ارسال پیام‌های عصبی مبنی بر خالی شدن یا نشدن آن می‌کند. در این زمان کودک می‌تواند برای زمان و مکان ادرار کردن تصمیم گیری کند.
بی‌اختیاری ادراری در سنین بالای 5 سال شیوع کمتری دارد. معمولاً 10 درصد از کودکان 5 ساله، 5 درصد از کودکان 10 ساله و 1 درصد نوجوانان 18 ساله به مواردی از بی‌اختیاری ادراری مبتلا می‌شوند. میزان شیوع این عارضه در پسران 2 برابر دختران می‌باشد. بروز اختلال در سیستم کنترل ادراری سبب ایجاد بی‌اختیاری شده و علت این عارضه نیز ممکن است ساده یا پیچیده باشد.
علل
اکثر موارد بی‌اختیاری به دلیل کار کردن ناصحیح مثانه رخ می‌دهند.
ازجمله مشکلات شایع می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مثانه‌ی بیش‌فعال: این مشکل زمانی رخ می‌دهد که مثانه برای جمع‌آوری ادرار با مشکل روبه‌رو باشد. کودک برای تخلیه‌ی ادرار عجله داشته و در راه رفتن به دستشویی مقداری از آن خارج می‌شود. همچنین ممکن است کودک بیش از 8 مرتبه در روز به دستشویی برود.
- مثانه‌ی کم‌فعال: این مشکل زمانی ایجاد می‌شود که کودک کمتر از حالت عادی (کمتر از 4 مرتبه در روز) به دستشویی برود. در این موارد ممکن است ادرار بدون هشدار قبلی به دلیل پر شدن بیش‌ازحد مثانه، از آن خارج شود. عفونت مجاری ادراری نیز شایع است.
- نشت: این مشکل در مواردی ایجاد می‌شود که کودک عادت دارد رفتن به دستشویی را تا حد امکان به تعویق بیندازد و ادرار پس از پر شدن بیش‌ازحد مثانه به بیرون نشت می‌کند.
- خالی نشدن کامل مثانه: برخی از کودکان مثانه‌ی خود را به طور کامل تخلیه نمی‌کنند که این مشکل نیز می‌تواند سبب بی‌اختیاری شود.
مشکلات ساختاری نادر نیز وجود دارند. بااین‌حال یک متخصص باید بتواند هر کودک مبتلا به مشکلات آناتومیک و عصبی را شناسایی کرده و دلیل بی‌اختیاری ادراری او را تشخیص دهد.
بی‌اختیاری ادراری به دلیل موارد زیر ایجاد نمی‌شود:
- تنبلی
- بازیگوش بودن
- جلب توجه
تشخیص
- اولین قدم برای انجام تشخیص، جمع‌آوری تاریخچه‌ای از زمان شروع بی‌اختیاری و تعداد دفعات آن می‌باشد. پزشک معمولاً یک معاینه‌ی فیزیکی انجام داده و سفت شدن مثانه به دلیل وجود ادرار در آن و یا وجود یبوست را بررسی می‌کند. همچنین ممکن است یک اسکن اولتراسوند از مثانه و کلیه‌ها نیز صورت بگیرد.
- بررسی عملکرد مثانه نیز می‌تواند مفید باشد برای این کار یک سری تست وجود دارند که به‌منظور بررسی دستگاه ادراری کودک شما طراحی شده و کارکرد آن را از فاصله‌ی نزدیک تحت نظر می‌گیرند. این تست‌ها معمولاً تا سقف 5 ساعت زمان برده و با استفاده از دستشویی‌های مخصوص انجام می‌شود که در هنگام ادرار کردن، آزمایشات مختلفی را انجام می‌دهند. سپس یک اسکن اولتراسوند از مثانه‌ی کودک شما انجام می‌شود تا خالی یا پر بودن آن بررسی شود. این دو آزمایش دو یا سه بار تکرار می‌شوند تا تصویر کاملی از روند ادرار کردن کودک شما ارائه شود.
- برخی از کودکان ممکن است از سیستویورتروگرافی تخلیه‌ای (MCUG) سود ببرند. این اسکن نحوه‌ی کارکرد مثانه‌ی کودک شما را نشان می‌دهد. ممکن است از این روش برای تشخیص علت ایجاد عفونت‌های مجاری ادراری (لینک به عفونت مجرای ادرار) استفاده شود. همچنین از این اسکن برای تشخیص هرگونه مورد غیرطبیعی در دستگاه ادراری کودک استفاده می‌شود.
درمان
بیوفیدبک
بیوفیدبک روشی است که تغییرات بدن فرد را تحت نظر داشته و آن‌ها را به خود او نشان می‌دهد. بیوفیدبک به فرد کمک می‌کند تا در مورد عملکردهای طبیعی بدن که معمولاً غیرارادی هستند (مثل ادرار کردن) اطلاعات بیشتری کسب کند. درنتیجه افراد می‌توانند کنترل بیشتری در این موارد داشته باشند. در روش بیوفیدبک برای درمان مشکلات مربوط به بی‌اختیاری ادراری، از یک بازی کامپیوتری استفاده می‌شود که به کودک شما آموزش می‌دهد تا عضلات مسئول نگه داشتن ادرار را کنترل کند.
دارودرمانی
ممکن است بتوان بی‌اختیاری را با افزایش سطح هورمون ضد ادراری (ADH) درمان کرد. می‌توان با استفاده از مدل ساختگی این هورمون با نام دسموپرسین یا DDAVP که به شکل قرص، اسپری بینی یا قطره‌ی بینی وجود دارد، سطح این هورمون در خون را افزایش داد. استفاده از دسموپرسین برای کودکان تأیید شده است.
داروی دیگری با نام ایمیپرامین نیز برای درمان بی‌اختیاری ادراری مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دارو هم بر روی مغز و هم بر روی دستگاه ادراری تأثیر می‌گذارد. این داروها می‌توانند به 70 درصد از بیماران کمک کنند تا به طور کوتاه‌مدت، تأثیرات مثبتی را مشاهده کنند. بااین‌حال بسیاری از بیماران نیز در زمان قطع دارو دچار برگشت عارضه می‌شوند.
اگر یک بیمار جوان دچار بی‌اختیاری ناشی از بیش‌فعالی مثانه باشد، ممکن است پزشک دارویی برای او تجویز کند که به شل شدن عضلات مثانه کمک کند. این دارو اسپاسم های عضلانی را کنترل کرده و به دسته‌ای از داروها به نام داروهای آنتی کولینرژیک تعلق دارد.
آموزش مثانه و استراتژی‌های مربوطه
آموزش مثانه شامل تمریناتی برای تقویت و افزایش هماهنگی عضلات مثانه و میزراه می‌باشد و می‌تواند به کنترل ادرار کمک کند. این تکنیک‌ها به کودک آموزش می‌دهند تا زمان ادرار کردن خود را پیش بینی کرده و از ادرار کردن در زمان که به دستشویی دور است خودداری کند. تکنیک‌هایی که می‌توانند به شب‌ادراری کمک کنند عبارت‌اند از:
- تعیین ظرفیت مثانه
- نوشیدن مایعات کمتر
- ایجاد عادت‌هایی برای بیدار شدن از خواب
متأسفانه هیچ یک از این تکنیک‌ها به طور تضمینی موفقیت آمیز نیستند. تکنیک‌هایی که ممکن است به بی‌اختیاری ادراری کمک کنند عبارت‌اند از:
- ادرار کردن به طور منظم – برای مثال هر 2 ساعت یک بار
- دوری از کافئین و دیگر غذاها و نوشیدنی‌هایی که فکر می‌کنید می‌تواند بی‌اختیاری ادراری کودک شما را تحریک کند
- رعایت نکات و پیشنهادات برای روش سالم ادرار کردن مانند شل کردن عضلات و عجله نکردن
دستگاه تشخیص رطوبت
دستگاه تشخیص رطوبت می‌تواند در زمان ادرار کردن به فرد هشدار دهد. این دستگاه دارای یک پد حساس به آب است که در داخل شلوار قرار گرفته و یک سیم از آن به بخش اصلی متصل شده و دستگاه به هنگام تشخیص آب اخطار می‌دهد. این دستگاه با باتری کار می‌کند. برای تأثیرگذاری این دستگاه کودک باید بداند که به‌محض اخطار دستگاه باید به دستشویی برود.
