علت ، علائم و درمان شب‌ادراری با بیوفیدبک و ورزش
شب ادراری یا انورزیس شبانه به خروج غیرارادی ادرار در هنگام خواب شب گفته می‌شود. انورزیس یک اصطلاح پزشکی است که به ادرار بی‌اختیار چه در طول روز و چه به‌صورت شب‌ادراری گفته می‌ختیاری ادرار اصطلاح دیگری است که برای اشاره به شب‌ادراری به کار می‌رود.
ادرار کردن در نوزادان و کودکان خردسال به‌صورت غیرارادی است و شب‌ادراری هم در آن‌ها کاملاً طبیعی می‌باشد. اغلب کودکان در سن حدود 4 سالگی قادر می‌شوند مثانه خود را تا حدی کنترل کنند. معمولاً کودک ابتدا توانایی کنترل مثانه در طول روز را پیدا می‌کند و توانایی کنترل مثانه در شب را کمی دیرتر به دست می‌آورد. سنی که کودک در آن توانایی کنترل مثانه خود را کسب می‌کند، به‌طور قابل‌توجهی متفاوت می‌باشد.
برای اطلاعات بیشتر و یا مشاوره با متخصصین ما درکلینیک تخصصی بی‌اختیاری ادرار دکتر فرخانیمی‌توانید با شماره ماتماس بگیرید.
انواع
شب‌ادراری به دو نوع تقسیم می‌شود: اولیه و ثانویه. شب‌ادراری اولیه به حالتی از شب‌ادراری گفته می‌شود که از اوایل کودکی بدون وقفه ادامه داشته است. یک کودک مبتلابه شب‌ادراری اولیه برای مدت‌زمانی قابل‌توجه هرگز در طول شب قادر به کنترل ادرار خود نبوده است. شب‌ادراری ثانویه به حالتی از شب‌ادراری گفته می‌شود که بعد از آنکه کودک مدت‌زمان قابل‌توجهی (حداقل شش ماه) را بدون شب‌ادراری گذرانده است، مجدداً شروع می‌شود.
به‌طورکلی، شب‌ادراری اولیه معمولاً حاکی از نارسایی دستگاه عصبی می‌باشد. کودکی که مشکل شب‌ادراری دارد نمی‌تواند حس پر بودن مثانه خود را در هنگام خواب تشخیص بدهد و بنابراین برای رفتن به توالت از خواب بیدار نمی‌شود.
علل
درحالی‌که شب‌ادراری می‌تواند نشانه‌ای از یک بیماری زمینه‌ای باشد، اما اغلب کودکان مبتلابه این اختلال، از هیچ‌گونه بیماری زمینه‌ای دیگری رنج نمی‌برند. در حقیقت، یک دلیل ارگانیک حقیقی در درصد کوچکی از کودکان مبتلابه شب‌ادراری شناسایی‌شده است. اما، این بدان معنا نیست که کودک مبتلابه شب‌ادراری قادر به کنترل ادرار خود بوده و یا اینکه به‌طور عمد این رفتار را انجام می‌دهد. کودکان مبتلابه شب‌ادراری، تنبل، خودسر یا نافرمان نیستند.
شب‌ادراری می‌تواند ناشی از یک یا ترکیبی از عوامل زیر باشد:
- کودک نمی‌تواند ادرار خود را در تمام طول شب نگه دارد.
- کودک با پر شدن مثانه از خواب بیدار نمی‌شود. در برخی از کودکان ممکن است حجم مثانه نسبت به همسالان دیگرشان کمتر باشد.
- کودک در ساعات اول شب و یا در طول شب مقدار زیادی ادرار تولید می‌کند.
- عادات توالت رفتن کودک در طول روز ضعیف است. کودک از روی عادت توجهی به تخلیه ادرار نداشته و تا آنجا که ممکن است ادرار کردن را به تأخیر می‌اندازد. والدین معمولاً با یک سری حرکات موزون کودکانه آشنایی دارند؛ متقاطع کردن پاها، پیچ دادن صورت، پیچ‌وتاب خوردن، چمباتمه زدن، و نگه‌داشتن کشاله ران، ازجمله حرکاتی هستند که نشان می‌دهند کودک در حال نگه‌داشتن ادرار و جلوگیری از خروج ان است.
شب‌ادراری ثانویه می‌تواند نشانه‌ای از یک بیماری زمینه‌ای یا یک اختلال عاطفی باشد. در کودکانی که مشکل شب‌ادراری ثانویه دارند به‌احتمال‌زیاد علائم دیگری از قبیل بی‌اختیاری ادرار در طول روز نیز دیده می‌شود. شایع‌ترین علل شب‌ادراری ثانویه شامل موارد زیر است: - تحریک مثانه می‌تواند موجب ایجاد احساس درد در قسمت پایین شکم، سوزش ادرار، احساس نیاز شدید به دفع ادرار و نیز تکرر ادرار شود.
- یکی از نشانه‌های شایع دیابت تکرر ادرار است.
- ناهنجاری‌های موجود در اندام‌ها، عضلات و اعصابی که در ساختار دستگاه ادراری نقش دارند می‌تواند منجر به بروز بی‌اختیاری ادرار و یا سایر بیماری‌های عامل شب‌ادراری ثانویه شود.
- ناهنجاری‌های سیستم عصبی و یا آسیب‌ها و بیماری‌هایی که دستگاه عصبی را درگیر می‌کند، می‌تواند در تعادل عصبی بسیار دقیقی که بر سیستم کنترل ادرار حاکم است اختلال ایجاد کند.
- زندگی خانوادگی همراه با استرس، مانند نزاع والدین، گاهی می‌تواند باعث بروز شب‌ادراری در کودکان شود.
- نوشیدن مایعات به مقدار زیاد.
علائم
اغلب افرادی که شب‌ادراری دارند، فقط شب‌ها دچار بی‌اختیاری ادرار هستند و به جزء شب‌ادراری معمولاً علائم دیگری در آنان دیده نمی‌شود.
وجود علائم دیگر می‌تواند نشان‌دهنده علل روانی یا مشکلاتی در سیستم عصبی یا کلیه‌ها باشد و باید زنگ خطری برای خانواده‌ها یا پزشک باشد. برخی از این علائم عبارت‌اند از:
- بی‌اختیاری ادرار در طول روز
- تکرر ادرار، احساس نیاز شدید به دفع ادرار و سوزش هنگام ادرار
- زور زدن، چکه کردن و یا سایر علائم غیرعادی در هنگام ادرار
- رنگ تیره یا صورتی ادرار و یا مشاهده لکه‌های خون بر روی لباس زیر یا لباس‌خواب
- وجود لکه‌های چرکی بر روی لباس زیر که نشان‌دهنده ناتوانی در کنترل مدفوع (بی‌اختیاری مدفوع یا انکوپرزیس) است.
- یبوست
تشخیص
پزشک سؤالات متعددی را در مورد علائم مشاهده‌شده در کودک و سایر عواملی که می‌تواند با شب‌ادراری کودک ارتباط داشته باشد، مطرح می‌کند. این پرسش‌ها می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
وضعیت دوران بارداری و زایمان مادر
نحوه رشد و تکامل کودک، ازجمله نحوه یادگیری کنترل ادرار توسط کودک
امراض و بیماری‌های مختلف با تأکید بر موارد زیر:
- خیس شدن لباس زیر
- احساس حرکت مدفوع در داخل شکم
- خراشیدگی ناحیه تناسلی یا اطراف واژن
- رشد ضعیف و / یا فشارخون بالا
- مشکلات و ناهنجاری‌های پایین کمر
- کاهش جریان ادرار یا چکه کردن ادرار
- داروها، ویتامین‌ها و سایر مکمل‌هایی که بیمار مصرف می‌کند.
- سابقه خانوادگی
هیچ آزمایش پزشکی معینی وجود ندارد که بتوان با انجام آن، علت اصلی شب‌ادراری اولیه را به‌طور قطعی تشخیص داد. اما شب‌ادراری ثانویه، خود یکی از پیامدهای ناشی از بیماری‌های دیگر است و بنابراین تست‌های آزمایشگاهی و احتمالاً آزمایش‌های رادیولوژی می‌تواند به تشخیص علت آن کمک کند.
درمان
درمان پزشکی
بزرگ‌سالان مبتلابه شب‌ادراری اغلب دارو مصرف می‌کنند. آن‌ها ممکن است مجبور باشند دارو را به‌طور نامحدود مصرف کنند. داروهای متعددی از قبیل دسموپرسین و ایمیپرامین (توفرانیل) و داروهای دیگری که تأثیر چندانی بر درمان شب‌ادراری ندارند، مانند اکسی بیوتنین (دیتروپان، اوروترول) و هیوس سیامین (کیستوسپاز، لوسین، آناسپاز) در دسترس هستند.
آموزش مثانه
تمرینات و حرکات ورزشی مثانه برای بزرگ‌سالانی مفید است که از شب‌ادراری یا سایر انواع بی‌اختیاری ادرار رنج می‌برند. اما این ورزش‌ها معمولاً برای کودکان کار آیی ندارد.
برنامه‌ریزی برای رفتن به توالت
تعداد دفعات رفتن به توالت را بر مبنای ادرار روزانه خود مشخص سازید. سپس حدود 15 دقیقه به آن زمان اضافه کنید. به‌عنوان‌مثال، اگر هر ساعت یک‌بار به توالت می‌روید، این زمان را به 1 ساعت و 15 دقیقه تغییر دهید.
به تأخیر انداختن ادرار
در هنگام احساس نیاز برای دفع ادرار، ادرار را به مدت پنج دقیقه دیگر نگه‌دارید. سپس به‌تدریج زمان را به 10 دقیقه افزایش دهید، تا جایی که بتوانید این زمان را به حداقل سه تا چهار ساعت افزایش دهید.
تمرینات کگل
تمرینات کگل موجب تقویت عضلات دخیل در دفع و متوقف ساختن جریان ادرار می‌شود.
بیوفیدبک
در درمان بیوفیدبک، پزشک یک میل جراحی کوچک را به داخل واژن وارد کرده و یا الکترودهایی را بر روی پوست خارج از واژن یا مقعد قرار می‌دهد. انقباضات عضلات کف لگن از طریق میله جراحی یا الکترودها به یک مانیتور ویدئویی ارسال‌شده و نمایش داده می‌شوند. تماشای این انقباضات می‌تواند در فراگیری طرز استفاده صحیح از این عضلات به شما کمک کند.
درمان‌های خانگی برای شب‌ادراری
در زیر به نکاتی برای کمک به درمان شب‌ادراری در کودکان اشاره‌شده است. این‌ها تکنیک‌هایی هستند که اغلب با موفقیت روبرو شده‌اند:
- کاهش مصرف مایعات در شب
- رفتن به توالت قبل از خواب
- بیدار شدن در شب برای رفتن به توالت طبق یک برنامه هدفمند
- برچسب‌های جایزه و پاداش برای برخی از کودکان مفید است.
- حصول اطمینان از دسترسی راحت و ایمن کودک به توالت
- برای افزایش راحتی و کاهش آسیب، از ملحفه‌های قابل شستشو، پوشش‌های ضد آب و خوشبوکننده‌های هوا استفاده کنید.
