درمان احتباس ادرار و بند آمدن ادرار با فیزیوتراپی مثانه
احتباس ادرار زمانی رخ می‌دهد که فرد مشکل خالی کردن مثانه دارد یا به هیچ طریقی نمی‌تواند ادرار کند. اختلال بند آمدن ادرار ممکن است حالت طولانی مدت (مزمن) پیدا کند یا به یکباره بروز کند (حاد).
- احتباس ادراری مزمن به شرایطی گفته می‌شود که بیمار قادر به خالی کردن ادرار از مثانه خود نباشد. برخی بیماران وقتی عارضه دیگری در آنها تشخیص داده می‌شود پی به بیماری احتباس ادرار خود می‌برند. عارضه‌های مربوطه ممکن است شامل عفونت مجرای ادراری یا بی‌اختیاری ادرار شوند. احتمال دارد افراد به مدت طولانی به بیماری احتباس ادراری مزمن گرفتار شوند. بند آمدن مزمن ادرار بیشتر اوقات در افراد مسن رخ می‌دهد، بااینحال احتمال مبتلا شدن زنان هم به این بیماری وجود دارد.
- احتباس ادراری حاد به طور بالقوه جان بیماران را تهدید می‌کند. این نوع بیماری بلافاصله نیازمند مراقبت‌های پزشکی است. در صورت گرفتار شدن بیمار به این نوع بیماری، حتی اگر مثانه پر هم شده باشد فرد بیمار به هیچ عنوان نمی‌تواند ادرار کند. این وضعیت بسیار دردآور است.
چه عواملی مسبب بندآمدن ادرار هستند؟
چندین علت احتمالی برای بیماری احتباس ادراری مطرح هستند، ازجمله:
- انسداد مجرای ادرار، منظور لوله‌ای است که ادرار را از مثانه حمل می‌کند و به خارج از بدن انتقال می‌دهد. این انسداد ممکن است در اثر هیپرپلازی خوش‌خیم پروستات، باریک شدگی مجرای ادرار (دراثر التهاب پروستات یا جراحی سرطان پروستات بروز می‌کند)، سنگ مجرای ادراری، پرولاپس ارگان‌های لگنی (مانند فتق مثانه یا فتق راست روده به درون مهبل)، یبوست، و برخی سرطان‌ها و سایر تومورها ایجاد شود.گذاشتن پست در کانال تلگرام یا عفونت از راه مقاربت جنسی هم می‌توانند موجب ورم و به دنبال آن انسداد مجرای ادراری گردند.
- عفونت و التهاب، که ممکن است در اثر بیماری‌هایی نظیر ویروس سیمپلکس هرپس یا سندروم گیلن-باره بروز کند.
- ضعیف شدن عضلات مثانه.
- مصرف دارویی که ممکن است نحوه عملکرد مثانه را تغییر دهند. این داروها شامل داروهای سرماخوردگی و آنتی هیستامین‌ها، برخی داروهای ضداسپاسم و افسردگی می‌شوند.
- مشکلات عصبی. بعضی مواقع این مشکلات به دلیل بیماری‌های مزمن بالینی مانند ام اس، آسیب طناب نخاعی، سکته مغزی یا دیابت بروز می‌کنند. گاها مشکلات عصبی به خاطر آسیب واژن حین زایمان رخ می‌دهند.
- مشکلات بعد از جراحی. بعضی اوقات اندام‌های لگنی طی جراحی دچار صدمه می‌شوند. سایر مشکلات نیز ممکن است بعد از انجام جراحی در ناحیه لگن یا مصرف برخی داروها حین و بعد از جراحی آشکار گردند.
- آسیب ناشی از وارد کردن کاتتر به مجرای ادراری
دلیل بند آمدن ادرار کودک چیست؟
افزون براین، برخی کودکان بطور مادرزادی به اختلالاتی مبتلا هستند که هماهنگی سیگنال‌های عصبی میان مثانه، رشته نخاعی، و مغز را تحت تاثیر قرار می‌دهند. اسپاینا بیفیدا یا مهره شکاف و سایر نقایص بدو تولد بر طناب نخاعی کودک اثر می‌گذارند و ممکن است در نهایت به بند آمدن ادرار نوزادان تازه به دنیا آمده منجر شوند.
علائم این بیماری
علائم بیماری احتباس ادراری بسته به مزمن یا حاد بودن آن متغیر هستند. بندآمدن مزمن ادرار. این بیماری معمولا بعد از گذشت چند ماه یا سال بروز می‌کند. بطورکلی عارضه دردناکی شناخته نمی‌شود. برخی از علائم احتباس مزمن ادراری عبارتند از:
- ادرار مکرر یا دردآور
- بی‌اختیاری ادرار
- مشکل اولیه در جاری کردن ادرار
- جریان ادرار ضعیف یا منقطع
- احتمال ترشح ادرار حین مراجعت به توالت
- احساس داشتن ادرار فوریتی، اما عدم خروج ادرار
- بعد خالی کردن مثانه همچنان میل به ادرار کردن احساس می‌شود
- احساس درد و ناراحتی در قسمت تحتانی شکم و مجرای ادراری (معمولا دردی خفیف و پیوسته).
بعضی مواقع این علائم آنقدر برای بیمار نگران‌کننده نیستند که درخواست مراقبت پزشکی کند. بااینحال، عدم مراجعه به پزشک احتمال ریسک دچار شدن به عوارض ناشی از درمان نکردن احتباس ادراری را به همراه دارد. این عوارض ممکن است عفونت مجرای ادراری یا بند آمدن حاد ادرار را در پی داشته باشند. بندآمدن حاد ادرار علائم مختلفی را به همراه دارد و درمان آنها نیازمند مراقبت‌های پزشکی فوری می‌باشد. برخی از این علائم عبارتند از:
- بیمار بکل قادر به ادرار کردن نیست
- نیاز به ادرار فورتی اما همراه با درد
- احساس درد یا ناراحتی در قسمت تحتانی شکم
- پف کردن قسمت زیرین شکم
راه‌های تشخیص این بیماری چیست؟
هر وقت بیماری جهت درمان عارضه احتباس ادراری به پزشک مراجعه کند، دکتر یک سری آزمایشات فیزیکی را انجام خواهد داد و درباره علائم و برخی داروها از بیمار سوال خواهد کرد. در مورد آقایان احتمالا پزشک جهت بررسی اندازه پروستات (غده‌ای به اندازه گردو واقع بین مثانه و آلت تناسلی) آزمایش رکتال (راست روده) را تجویز خواهد کرد. احتمال دارد بزرگ شدن غده پروستات مجرای ادراری را تحت فشار قرار داده باشد و موجب بندآمدن ادرار گردد. یا ممکن است جهت معاینات دقیق تر سرطان پروستات، آزمایشات خونی در دستور کار پزشک قرار گیرد، و این آزمایش در بین افراد مسن بسیار شایع است. همچنین ممکن است پزشک تست‌های زیر را برای بیمار تجویز کند:
- آزمایش ادرار جهت تشخیص عفونت یا وجود خون در ادرار
- سونوگرافی به منظور تشخیص اینکه بعد از خالی شدن مثانه چه مقدار ادرار در آن باقی می‌ماند.
- پیشابدان‌نمایی یا مثانه‌بینی، آزمایشی که طی آن دوربین باریکی به داخل مجرای ادراری فرو برده می‌شود و پزشک را قادر به مشاهده وضعیت داخلی مجرای ادراری و مثانه می‌سازد.
- سی تی اسکن، جهت تشخیص سنگ یا دیگر انسدادهای جریان ادراری
- تست‌های یورودینامیک جریان ادراری
- الکترومیوگرافی یا ماهیچه‌نگاری برقی، جهت بررسی عملکرد عصب‌ها و عضلات پیرامون مثانه و مجرای ادراری
در برخی موارد، ممکن است پزشک به منظور تشخیص علت عارضه احتباس ادرار آزمایش ام آر آی لگن یا مغزی را تجویز کند.
درمان بند آمدن ادرار
تعدادی روش‌های درمانی مانند درمان دارویی، وسایل مخصوص طبی، و جراحی جهت درمان احتباس ادرار قابل دسترس هستند. درمان به علت و مشخصات بیماری بستگی دارد. در مورد بیماری بندآمدن ادرار، پزشک از یک کاتتر جهت خالی کردن مثانه استفاده خواهد کرد. سپس، علل بیماری را از بیمار جویا خواهد شد و پروسه درمانی را مشخص خواهد کرد.
درمان غیرجراحی
درمان های غیرجراحی عبارتند از:
- مصرف برخی داروهای مختلف می‌توانند از رشد غده پروستات مردان جلوگیری کنند (تا از فشار پروستات بر مجرای ادراری کاسته شود) یا از طریق آرامش بخشیدن به عضلات پروستات و مجرای مثانه به رفع انسداد مجرای ادراری کمک کنند.
- برخی خانم‌ها در اثر عارضه‌هایی مانند فتق مثانه یا فتق راست روده به درون مهبل به احتباس ادراری دچار می‌شوند، که در این شرایط ارگان دیگری از بدن موجب ورم واژن و تحت فشار قرار دادن مجرای ادراری می‌گردد. انجام نرمش‌های ورزشی (کگل) در برخی موارد می‌تواند به تقویت عضلات لگن خانم‌ها کمک کند.
- پساری واژن. علاوه براین، درمورد خانم‌های مبتلا به احتباس ادراری ناشی از فتق مثانه یا فتق راست روده، حلقه‌ای موسوم به پساری واژن جهت تقویت عملکرد مثانه به کار گرفته می‌شود.
- فراخ سازی مجرای ادراری. ممکن است ویژه‌گر بیماری‌های ادراری لوله بسیار عریض‌تری را جهت گشاد کردن ناحیه تنگ شده مجرای ادراری وارد آن کند (عارضه‌ای موسوم به تنگی پیشابراه).
- لوله واژن. احتمال دارد پزشک معالج به منظور رفع تنگی پیشابراه لوله توری مصنوعی را (موقتا یا دائمی) وارد مجرای ادراری کند.
- درمان با کاتتر در منزل. بیمارانی که به دلیل مشکلات عصبی به عارضه بندآمدن مجرای ادراری دچار شده‌اند شاید لازم باشد خودشان در منزل از یک کاتتر استفاده کنند و از این طریق مثانه را وادار به ترشح ادرار کنند.
درمان لگن خاصره
درمان عضله لگن خاصره جهت رفع بندآمدن ادرار با چندین مرتبه مراجعه به یک فیزیوتراپ متخصص و آموزش دیده در زمینه درمان عضله کف لگن و مشکلات مثانه صورت می‌پذیرد. فیزیوتراپ برای کمک به عملکرد نرمال عضلات و عصب‌های دخیل در تخلیه مثانه از برخی تکنیک‌های مانند بیوفیدبک، تحریک الکتریکی عملکردی عصب، و تمرین دادن مثانه بهره می‌برد.
بیوفیدبک
تحقیقات ثابت کرده تکنیک بیوفیدبک در تقویت عضلات کف لگن و کمک به تخلیه بهتر مثانه در کودکان مبتلا به احتباس ادرار، اثربخش و مفید است. این روش مناسب کودکان و بزرگسالان است و نیازمند چندین مرتبه مراجعه به کلینیک دارد.
تحریک عصب ساکرال – اینترستیم
دستگاه تحریک عصب ساکرال یک ابزار پزشکی بوده و در زیر پوست بیمار کار گذاشته می‌شود و به منظور تحریک عملکرد مثانه، عضله‌ی تنگ‌کننده و عضلات کف لگن خاصره از تحریک خفیف الکتریکی عصب ساکرال بهره گرفته می‌شود. این روش درمانی در جهت مداوای علائم حاد ناشی از اختلال فوریتی و احتباس ادرار کاربرد دارد.
درمان جراحی
درمان جراحی در برخی موارد لازم است. برخی از این جراحی‌ها عبارتند از:
- جراحی پروستات
- جراحی تنگی مجرای ادراری از داخل
- ترمیم فتق مثانه یا فتق راست روده
- برداشتن تومورها یا غده سرطانی
