بی اختیاری ادرارناشی از یبوست چیست و چگونه درمان می شود؟
یبوست زمانی ایجاد می‌شود که مدفوع مدت زیادی در روده باقی بماند یا مدفوع با سرعتی بسیار آهسته در روده حرکت کند. همان‌طور که مدفوع در روده مانده است، بدن نیز مایعات آن را بازجذب می‌کند. هرچه مدفوع مدت بیشتری در روده بماند، مایعات آن بیشتر بازجذب می‌شود؛ در نتیجه مدفوع سخت و کوچک می‌شود. به علاوه چون مدفوع از روده خارج نمی‌شود، روز به روز مدفوع بیشتری در روده انباشته می‌شود. این مدفوع‌ها با هم ترکیب می‌شود و مدفوع بسیار بزرگ می‌شود. در نهایت کل روده مملو از مدفوع می‌شود. انباشته شدن مدفوع باعث کشیده شدن روده می‌شود که حرکت مدفوع در روده را باز هم آهسته‌تر می‌کند و مشکل تشدید می‌شود. به علاوه یبوست به دلیل افزایش فشار روی کف لگن، بی‌اختیاری ادرار را نیز تشدید می‌کند.
بی‌اختیاری ادرار یک علامت است و بیماری محسوب نمی‌شود. بی‌اختیاری ادرار علامت هشدار بدن است که به ما می‌گوید مشکلی وجود دارد و باید سریع‌تر به پزشک مراجعه کرد.
مشکلات متعددی باعث بی‌اختیاری ادرار می‌شود که بسیاری از آنها قابل درمان است. یبوست یکی از علل بی‌اختیاری ادرار است. بنابراین اگر در حال حاضر یبوست دارید یا در گذشته یبوست مزمن داشته‌اید، حتماً موضوع را به پزشک معالج خود اطلاع دهید.
متخصصین ما در کلینیک تخصصی بی‌اختیاری ادرار دکتر فرخانی با ارایه به روز ترین متد ها شما را در تشخیص و درمان بی اختیاری ادرار یاری می کنند.
برای اطلاعات بیشتر و یا مشاوره با متخصصین ما با ما تماس بگیرید.
یبوست و بی‌اختیاری ادرار
این که چرا یبوست منجر به بی‌اختیاری ادرار می‌شود، به چند طریق قابل توضیح است. وارد شدن فشار و تنش به عضلات کف لگن هنگام دفع باعث ضعیف شدن آنها می‌شود و همان‌طور که می‌دانید این عضلات نقش مهمی در کنترل مثانه دارند. این نوع بی‌اختیاری، بی‌اختیاری استرسی نامیده می‌شود که با موفقیت درمان می‌گردد.
دیگر علت احتمالی این است که روده پر به مثانه فشار می‌رود و یکی از موارد زیر رخ می‌دهد:
- بیمار دچار تکرر ادرار می‌شود و مشکل بی‌اختیاری ادرار فوریتی یا اضطراری پیش می‌آید.
- جریان ادرار مسدود می‌شود و بیمار به سختی ادرار می‌کند. در نتیجه حجم ادرار در مثانه بیش از ظرفیت آن می‌شود و مشکل بی‌اختیاری ادرار ناشی از حجم زیاد ادرار پیش می‌آید.
اگر پزشک احتمال دهد که پر شدن روده در اثر یبوست علت بی‌اختیاری ادرار است، ابتدا یبوست را درمان می‌کند و مشکل بی‌اختیاری بیمار را قبل از درمان یبوست و پس از آن تحت نظر می‌گیرد.
علل یبوست
یبوست معمولاً زمانی رخ می‌دهد که روده (بخشی از دستگاه گوارشی) مقدار زیادی آب را از غذا جذب کند. اگر سرعت حرکت غذا در دستگاه گوارشی بسیار آهسته باشد، آب بسیار زیادی جذب می‌شود. در نتیجه مدفوع در انتهای فرایند هضم و گوارش غذا بسیار خشک و سفت می‌شود.
یبوست علل متعددی دارد که بعضی از آنها عبارت‌اند از:
- نخوردن فیبر کافی (میوه و سبزیجات، نان غلات کامل، برشتوک سرشار از فیبر)
- ننوشیدن مایعات کافی، در صورت افزایش میزان فیبر رژیم غذایی باید مایعات بیشتری نیز نوشیده شود.
- ورزش نکردن کافی
- اضطراب، افسردگی و ناراحتی
- به تاخیر انداختن عمل دفع
- مصرف ملین‌ها برای مدتی طولانی
- عوارض جانبی بعضی داروها (حتی داروهای متداولی مانند مسکن‌ها یا قرص آهن)
- بارداری
- اضافه وزن
- بیمار به دلیل ناتوانی در حرکت کردن به دستشویی نمی‌رود.
- بعضی بیماری‌های عصبی
- بعضی مشکلات روده مانند هموروئید، سندرم روده تحریک پذیر یا دیورتیکولیت
- درد مقعد ـ راست روده در اثر هموروئید، شقاق (پارگی پوست مقعد) یا آسیب دیدگی مادرزادی
- حرکت آهسته روده باعث می‌شود که مدت بیشتری طول بکشد تا مدفوع به راست روده برسد؛ بنابراین به تدریج آب بیشتری از مدفوع جذب می‌شود و احتمال یبوست افزایش می‌یابد. آهسته شدن حرکت روده پی‌آمد آسیب دیدن عصب در اثر سکته مغزی، پارکینسون، ام اس یا آسیب دیدگی است.
تشخیص یبوست
اگر هر چند وقت یک بار دچار یبوست می‌شوید، نیازی به مراجعه به پزشک نیست؛ اما اگر یبوست مزمن و مداوم دارید، بهتر است به پزشک مراجعه کنید.
پزشک حین معاینه بالینی شکم را بررسی می‌کند تا نشانه‌های وجود توده‌ای سفت را تشخیص دهد. همچنین پزشک معاینه راست روده را نیز انجام می‌دهد.
به علاوه آزمایش مدفوع و سیگموئیدوسکوپی یا کلونوسکوپی روده انجام می‌شود؛ کلونوسکوپ لوله منعطفی است که در انتهای آن دوربین قرار دارد؛ جراح این لوله را وارد راست روده می‌کند. همچنین گاهی لازم است که تنقیه با باریم انجام شود، باریم لایه داخلی روده را می‌پوشاند تا بهتر در رادیوگرافی دیده شود.
درمان یبوست
اکثر موارد یبوست با درمان‌های محافظه کارانه‌ای مانند تغییر رژیم غذایی و ورزش کردن یا مصرف ملین ملایم برطرف می‌شود. درمان با مصرف فیبر بیشتر شروع می‌شود. مصرف ملین‌های غیرتجویزی نیز ایمن است و عوارض جانبی انگشت‌شماری را به دنبال دارد؛ بااین حال مانند تمام داروهای بدون نسخه باید دستور مصرف آن را به دقت مطالعه کرد، دارو را در مقدار توصیه شده مصرف کرد و دارو را بیش از مقدار مجاز بیشینه آن مصرف نکرد. استفاده بیش از حد ملین عوارض جانبی جدی را به دنبال دارد.
همچنین به بیمار توصیه می‌شود که عمل دفع را در موقع نیاز انجام دهد و دفع را به تاخیر نیاندازد. بیمارانی که تحرک کافی ندارند، باید بیشتر ورزش کنند.
پزشک برای درمان یبوست مزمن و مقاوم بزرگسالان یا کودکان بزرگتر، قند غیرخوراکی به نام لاکتولوز یا محلول‌های الکترولیت با فرمولاسیون خاص را تجویز می‌کند. پلی اتیلن گلیکول (میرالاکس) را می‌توان بدون نسخه از داروخانه تهیه کرد و به صورت کوتاه مدت برای درمان یبوست کودکان و بزرگسالان مصرف کرد. لیناکلوتید (لینزس)، لوبیپروستون (آمیتیزا) و پلساناتید (تلورانس) داروهایی هستند که برای مصرف درازمدت در درمان یبوست مزمن بزرگسالان و سالمندان تجویز می‌شوند.
مصرف ملین‌های بدون نسخه نیز بلامانع است و عوارض انگشت شماری ایجاد می‌کند.
گیر کردن مدفوع نوع جدی‌تری از یبوست است که سالمندان و افراد ناتوان دچار آن می‌شوند. پزشک برای آزاد کردن ماده سخت شده در راست روده، انگشت دستکش پوشیده خود را وارد راست روده می‌کند و مدفوع سفت شده را متلاشی می‌کند. تنقیه ملایم با آب گرم یا روغن معدنی نیز موثر است.
مدیریت نقص عملکرد روده و مثانه
پزشک معالج طرح درمانی مناسبی را با توجه به ماهیت مشکل و علائم تهیه می‌کند. متداول‌ترین روش‌های درمان عبارت است از:
- افزایش تدریجی مصرف فیبر به درمان اسهال و یبوست عامل بی‌اختیاری کمک می‌کند. نوشیدن مایعات فراوان نیز یبوست را برطرف می‌کند. برخی بیماران نیز متوجه می‌شوند که محرک‌های تغذیه‌ای مانند قهوه و الکل عامل اختلال عملکرد مثانه است. افزایش مصرف مایعات مشکلات مربوط به کنترل مثانه را تشدید می‌کند.
- ورزش‌های کگل عضلات اسفنکتر و کف لگن را تقویت می‌کند. قوی‌تر شدن عضلات کنترل را افزایش می‌دهد و نقص عملکرد روده و مثانه را برطرف می‌کند. بنابراین به بیماران توصیه می‌شود که از پزشک معالج خود درباره شیوه انجام تمرین‌های کگل راهنمایی بخواهند.
- بعضی داروها مانند مکمل‌های فیبر به درمان یبوست و داروهای ضداسهال به درمان اسهال کمک می‌کند. همچنین پزشک داروهایی را برای شل کردن عضلات مثانه و افزایش کنترل مثانه تجویزمی‌کند.
- برنامه‌هایی که با هدف آموزش مثانه و روده انجام می‌شود، به کنترل و مدیریت عارضه کمک می‌کند. برای مثال بیمار می‌تواند در زمان‌های معینی به سرویس بهداشتی برود و سعی کند ادرار یا دفع را در ساعت مشخصی از روز انجام دهد.
- این درمان در موارد مناسب عصب‌های آسیب دیده را تحریک می‌کند، کنترل روی عضلات را افزایش می‌دهد و عمل دفع و ادرار را تحت کنترل بیمار درمی‌آورد.
- در موارد نادر باید جراحی برای ترمیم آسیب دیدگی عضلات یا عصب‌هایی انجام شود که باعث نقص عملکرد روده یا مثانه شده‌اند.
- در پژوهش‌های مختلف اثبات شده است که بیوفیدبک روشی موثر برای درمان بی‌اختیاری ادرار است. بیوفیدبک شیوه کنترل و تقویت عضلات کف لگن را به بیمار آموزش می‌دهد.
