عفونت مجرای ادراری و بی اختیاری در زنان و مردان:علت، علائم و درمان

عفونت هریک از بخش‌های سیستم دفع ادرار را عفونت ادراری می‌نامند. اکثر عفونت‌ها قسمت تحتانی سیستم دفع ادرار را درگیر می‌کنند. با توجه به محلی که دچار عفونت شده، نام‌های مختلفی برای عفونت مجرای ادرار انتخاب شده‌ است:

•  عفونت مثانه، سیستیت
•  عفونت مجرای پیشاب، اورتریت
•  عفونت کلیه، پیلو نفریت

میزنای به‌ ندرت دچار عفونت می‌شود.
به علت تفاوت‌های آناتومیکی، زنان بیشتر از مردان دچار عفونت ادراری می‌شوند. مجرای پیشاب در زنان کوتاه‌تر از مردان است و به مقعد نزدیک‌تر است. این امر باعث می‌شود احتمال انتقال باکتری‌ها به مثانه بیشتر شود. در اکثر موارد، عفونت ادراری حاد نیست اما گاهی عفونت قسمت فوقانی مجرای ادرار می‌تواند مشکلات جدی و حادی را ایجاد کند. عفونت‌های عودکننده و یا عفونت‌هایی که مدت زیادی طول می‌کشند می‌توانند باعث آسیب‌های دائمی شوند. برخی از عفونت‌های کلیه می‌توانند زندگی بیمار را تهدید کنند، به‌ ویژه اگر باکتری عامل عفونت وارد جریان خون شود. عفونت ادراری می‌تواند ریسک تولد نوزاد نارس یا نوزاد کم وزن را در زنان باردار افزایش دهد.

علل

در اکثر موارد، باکتری اشرشیا کلای که در سیستم گوارش وجود دارد باعث عفونت ادراری می‌شود. باکتری کلامیدیا و مایکوپلاسما باعث عفونت مجرای پیشاب می‌شوند اما بر مثانه تأثیر نمی‌گذارند. زنان و مردان در هر سنی در معرض ابتلا به عفونت ادراری قرار دارند اما بعضی از افراد بیشتر در معرض خطر هستند. موارد زیر می‌توانند احتمال ابتلا به عفونت ادرار را افزایش‌ دهند:

•  روابط جنسی (به ویژه اگر بیمار با چند نفر و به دفعات مختلف رابطه جنسی داشته‌باشد).
•  دیابت
•  رعایت‌ نکردن بهداشت فردی
•  مشکلات مربوط به تخلیه‌ی کامل مثانه
•  سوند ادرار
•  بی‌اختیاری در دفع مدفوع
•  انسداد جریان ادرار
•  سنگ کلیه
•  برخی از روش‌های پیشگیری از بارداری
•  بارداری
•  یائسگی
•  روش‌هایی که مجرای ادرار را درگیر می‌کند.
•  سرکوب سیستم ایمنی بدن
•  تحرک نداشتن به مدت طولانی
• استفاده از تامپون و اسپرم کش
•  مصرف طولانی مدت آنتی‌بیوتیک‌ها (که می‌تواند باعث اختلال در فعالیت سیستم گوارش و سیستم دفع ادرار شود).

علائم عفونت ادراری

علائم عفونت ادرار به سن بیمار، جنسیت، سوند ادرار و قسمتی که دچار عفونت شده‌ است بستگی دارد. علائم عفونت ادراری شایع عبارتند از:

•  تکرر ادرار شدید
•  ادرار خونی، تیره یا بد بو بودن ادرار
•  احساس درد و سوزش هنگام ادرار کردن
•  تهوع استفراغ
•  درد عضلات و شکم

بیمارانی که سوند ادراری دارند ممکن است دچار تب شوند که این مسئله باعث می‌شود تشخیص عفونت ادراری دشوار باشد.

پیلونفریت حاد

عفونت ناگهانی و شدید کلیه را پیلونفریت حاد می‌نامند. اگر بیمار دچار پیلونفریت حاد شود، علائمی مانند درد پهلو و کمر، تب شدید، تب و لرز، خستگی و تغییرات ذهنی را تجربه خواهد کرد. پیلونفریت حاد یک وضعیت اورژانسی است و در صورتی‌که پزشک به بیمار مشکوک باشد باید هرچه سریع‌تر به معاینه‌ی او بپردازد.

سیستیت

اگر بیمار دچار عفونت مثانه شده باشد با علائمی مانند تب خفیف، فشار و درد شکم، پهلو و کمر روبه‌رو می‌شود.

ارتباط بین بی‌اختیاری ادراری و عفونت ادرار

بی‌اختیاری ادرار از علائم شایع عفونت ادراری است و بیمار کنترل مثانه خود را از دست می‌دهد. با بدتر شدن بی‌اختیاری ادرار، ریسک ابتلا به عفونت ادراری افزایش می‌یابد. دفع ادرار، روش طبیعی بدن برای پیشگیری از ابتلا به عفونت ادراری است. هنگامی‌که ادرار از سیستم دفع ادرار عبور می‌کند، باکتری‌ها را با خود حمل می‌نماید. افراد مسن بیشتر در معرض خطر ابتلا به عفونت مجرای ادرار قراردارند، زیرا با افزایش سن از توانایی کلیه برای دفع مواد زائد کاسته می‌شود و مثانه نیز خاصیت انعطاف‌پذیری خود را از دست می‌دهد. احتباس ادراری زمانی رخ می‌دهد که پس از دفع ادرار، مقداری ادرار در مثانه باقی بماند. این امر ریسک ابتلا به عفونت ادراری را افزایش می‌دهد.

آزمایش و تشخیص

پزشک از بیمار درباره علائمی که دارد سوال می‌پرسد و با آزمایش نمونه ادرار به ارزیابی تعداد گلبول‌های سفیدخون، گلبول‌های قرمز و باکتری‌ها می‌پردازد، سپس به تشخیص نهایی می‌رسد. نمونه‌ی میانه‌ی ادرار روشی برای جمع‌آوری ادرار است. در این حالت بیمار قبل از جمع‌آوری میانه ادرار اقدام به شستن دستگاه تناسلی خود می‌نماید. این کار از ورود باکتری‌های این قسمت به درون نمونه جلوگیری می‌کند. اگر بیمار دچار عفونت ادراری بازگشت‌پذیر باشد، پزشک آزمایشات تشخیصی بیشتری را برای شناسایی مشکلات مربوط به آناتومی بیمار یا مشکلات عملکردی تجویز می‌کند. این آزمایشات به شرح زیر هستند:

•  عکس‌برداری تشخیصی: ارزیابی مجرای ادرار با استفاده از سونوگرافی، سی تی اسکن، ام آر آی، و اشعه ایکس
•  تست یورودینامیک: در این روش نگهداری ادرار توسط مجاری ادراری و تخلیه‌ی آن بررسی می‌شود.
•  سیتوسکوپی: در این روش یک لوله باریک و بلند که در قسمت جلوی آن یک دوربین کوچک قرار دارد، وارد مجرای پیشاب می‌شود که امکان بررسی مثانه و مجرای پیشاب را فراهم می‌کند.

درمان عفونت ادراری

داروها

داروهایی که معمولا برای عفونت‌های ساده‌ی ادراری تجویز می‌شوند عبارتند از:

•  تری متوپریم سولفامتوکسازول (باکتریم، سپترا، سایر)
•  فوسفومایسین (مونوریل)
•  نیتروفورانتوئین (ماکرودانتین، ماکروبید)
•  سفالکسین (کفالکس)
•  سفتریاکسون

گروهی از آنتی‌بیوتیک‌ها که تحت عنوان فلوئوروکینولون شناخته می‌شوند(مانند سیپروفلوکساسین (سپرو) ، لووفلوکساسین (لواکوین) و سایر آنتی بیوتیک‌ها) برای درمان عفونت‌های ساده ادراری تجویز نمی‌شوند. زیرا ریسک استفاده از این داروها بیشتر از مزایای آن‌ها برای درمان عفونت‌های ادراری است. در برخی از موارد، مانند عفونت شدید ادراری یا عفونت کلیه، در صورتی‌ که سایر گزینه‌های درمان عفونت ادراری وجود نداشته باشند پزشک یکی از داروهای فلوئوروکینولون را تجویز خواهد کرد. معمولا طرف مدت چند روز پس از درمان علائم از بین می‌روند، اما ممکن است لازم باشد بیمار تا یک یا چند هفته دارو مصرف کند تا عفونت از بین برود. در مواردی که بیمار دچار عفونت‌های شدید ادراری نشده باشد و سالم به‌ نظر برسد، پزشک دوره درمان یک یا سه روزه را برای او تجویز می‌کند. البته طول دوره درمان به علائم بیمار و پیشینه‌ی پزشکی او بستگی دارد. گاهی پزشک برای کاهش سوزش مثانه و مجرای پیشاب هنگان دفع ادرار، مسکن تجویز می‌کند. معمولا با شروع مصرف آنتی‌بیوتیک، درد تسکین می‌یابد.

پدهای حرارتی

برای تسکین درد و کاهش فشار مثانه از پدهای حرارتی استفاده‌ کنید و آن را روی شکم خود قرار دهید. همچنین می‌توانید از حوله گرم یا کیسه آب گرم استفاده‌ کنید. پزشک می‌تواند به شما در خصوص مناسب بودن یکی از این موارد کمک کند.

درمان‌های خانگی

زغال اخته بخورید

زغال‌اخته حاوی ماده‌ای است که به باکتری‌ها اجازه نمی‌دهد به دیواره مجاری ادرار بچسبند. می‌توانید با مصرف آب شیرین نشده‌ی زغال‌اخته، مکمل‌های زغال‌اخته یا زغال‌اخته‌ی خشک شده، ریسک ابتلا به عفونت ادراری را کاهش‌دهید. در صورتی که از داروهای رقیق‌کننده خون مانند وارفارین یا داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مانند آسپرین استفاده می‌کنید از آب زغال‌اخته استفاده نکنید.

آب فراوان بنوشید

اگرچه وقتی دچار عفونت ادراری هستید ادرار کردن بسیار دردناک است، در این هنگام مصرف مایعات به ویژه آب اهمیت زیادی میابد. هرچه بیشتر آب بنوشید، دفع ادرار بیشتری خواهید داشت. دفع ادرار به خارج ‌کردن باکتری‌های خطرناک از مجاری ادراری کمک می‌کند.

از نگه‌داشتن ادرار خودداری کنید

نگهداشتن ادرار و توجه نکردن به ادرار به‌موقع می‌تواند امکان رشد و تکثیر باکتری‌ها را در مجاری ادراری شما فراهم کند. بنابراین هرگاه احساس فوریت برای دفع ادرار داشتید به دستشویی بروید.

از مواد غذایی پروبیوتیک استفاده کنید

مواد غذایی پروبیوتیک به حفظ سلامت سیستم ایمنی و سیستم گوارش کمک می‌کنند و در پیشگیری و درمان عفونت‌های ادراری بسیار مفید هستند. در صورتی که فرد دچار عفونت ادراری باشد، باکتری‌های بد جایگزین باکتری‌های خوب می‌شوند. محصولات پروبیوتیک به حفظ باکتری‌های خوب و کاهش علائم عفونت ادراری کمک می‌کند.

سیر مصرف کنید

اگرچه تحقیقات چندانی درخصوص تاثیر سیر بر عفونت ادراری وجود ندارد، محققان در یکی از تحقیقات نشان داده‌اند که سیر می‌تواند به عنوان یک آنتی اکسیدان و ضدالتهاب عمل کند و سیستم ایمنی را تقویت کند در نتیجه می‌توانید با عفونت ادراری مبارزه کنید.

سرکه سیب مصرف کنید

مصرف سرکه سیب باعث اسیدی‌ شدن ادرار می‌شود و از رشد باکتری‌ها جلوگیری می‌کند و باکتری‌ها را راحت‌تر از مجرای ادرار خارج می‌کند. سرکه خاصیت اسیدی بسیار بالایی دارد و می‌تواند به مینای دندان آسیب برساند. بنابراین یک دوره کوتاه از سرکه سیب کنید. در صورتی که از داروهای دیابت یا داروهای مخصوص بیماری‌های قلبی استفاده می‌کنید قبل از مصرف سرکه سیب با پزشک خود مشورت کنید.

ویتامین C بیشتری مصرف کنید

افزایش مصرف ویتامین C به درمان عفونت ادراری کمک می‌کند. ویتامین C باعث تقویت سیستم ایمنی می‌شود، بنابراین بدن شما می‌تواند با عفونت مبارزه کند.