بی اختیاری ادرار و پارکینسون:درمان با بیوفیدبک و فیزیوتراپی

ویژگی‌های بالینی بیماری پارکینسون به‌صورت مجموعه‌ای از علائم مانند لرزش، سفتی و خشکی عضلات، کندی حرکات یا از دست‌دادن کنترل حرکات بدن، دشوارشدن حرکت و زمین خوردن بیمار در مراحل آخر بیماری ظاهر می‌شود. بی‌اختیاری ادراری یکی از علائم این بیماری است. ناتوانی در کنترل و تخلیه‌ی ادرار از مثانه و نشت غیرارادی ادرار، بی‌اختیاری ادرار نامیده می‌شود.

بی‌اختیاری ادرار در سراسر جهان میلیون‌ها نفر را درگیر کرده‌است و  فقط به بیمارانی که پارکینسون دارند محدود نیست. بی‌اختیاری ادراری در بیماران مبتلا به پارکینسون که قادر به مراقبت از خود نیستند و در بستر هستند، باعث شرمندگی آن‌ها می‌شود و یک وضعیت دشوار و ناراحت کننده را برایشان به وجود می‌آورد.

انواع بی‌اختیاری ادرار در بیماران مبتلا به پارکینسون

بی‌اختیاری استرسی

هرگونه استرس مانند سرفه، عطسه، خندیدن یا بلندکردن اشیاء سنگین می‌تواند باعث نشت ادرار به‌‌میزان زیاد یا کم در بیماران مبتلا به پارکینسون شود. ضعیف‌شدن عضله اسفنکتر مثانه باعث ایجاد این نوع بی‌اختیاری می‌شود که معمولا در زنان پس از یائسگی مشاهده می‌شود، در مردان نیز برداشتن غده‌ی پروستات می‌تواند باعث بی‌اختیاری استرسی شود.

بی‌اختیاری ادرار فوریتی

در این حالت بیمار نیاز به تخلیه‌ی فوری ادرار دارد و اگر به‌موقع به دستشویی نرسد دچار نشت ادرار می‌شود. تکرر ادرار افزایش می‌یابد و معمولا باعث ناراحتی بیمار می‌شود؛ زیرا باید شب برای تخلیه‌ی ادرار از خواب بیدار شود. معمولا بیماران مبتلا به پارکینسون از این نوع بی‌اختیاری رنج می‌برند.

بی‌اختیاری مخلوط

گاهی بیماران از یک یا چند نوع بی‌اختیاری ادرار رنج می‌برند مانند بی‌اختیاری استرسی و بی‌اختیاری ادرار فوریتی. این مسئله تحت عنوان بی‌اختیاری ادرار مخلوط شناخته می‌شود.

بی‌اختیاری عملکردی

این حالت زمانی رخ‌می‌دهد که بیماران مبتلا به پارکینسون نتوانند به‌موقع به دستشویی برسند یا نتوانند به‌خاطر ناتوانی ذهنی یا جسمی دکمه شلوار خود را به موقع بازکنند.

بی‌اختیاری سرریزی

در این حالت بیمار بدون آن‌که احساس فوریت برای تخلیه‌ی ادرار داشته باشد دچار نشت ادرار می‌شود.

علل

اگرچه همه‌ی مبتلایان به بیماری پارکینسن دچار مشکلات مربوط به بی‌اختیاری ادرار نمی‌شوند، اما علت بی‌اختیاری در افرادی که از این مشکل رنج می‌برند در اختلالات مربوط به ارسال پیام از مغز به مثانه نهفته‌است. با تجمع ادرار، مثانه به‌تدریج بزرگ‌تر می‌شود که عضله‌ی اسفنکتر از ریزش آن جلوگیری می‌کند. بیش‌فعالی عضله دتروزور مثانه  علت اصلی بی‌اختیاری ادراری در افراد مسن است. در بیماری پارکینسون در عملکرد سیگنال‌های عصبی که مسئول کنترل مثانه هستند اختلال ایجاد می‌شود که این مسئله باعث بیش‌فعالی مثانه و بی‌اختیاری ادرار می‌شود. هنگامی‌که مثانه بیش فعال می‌شود؛ میزان انقباضات افزایش می‌یابد که معمولا متوقف‌کردن آن‌ها دشوار یا غیرممکن است. هنگامی‌که مثانه اندکی پرشده‌باشد، تکرر ادرار و فوریت تخلیه پیش می‌آید و فرد به لحظه‌ای می‌رسد که نمی‌تواند خود را کنترل کند و ادرار نشت می‌کند. خیس‌شدن رخت‌خواب در هنگام شب از علائم شایع بیماری پارکینسون است. بنابراین مراجعات مکرر و ناخواسته به دستشویی در طول شب می‌تواند ریسک زمین‌خوردن و آسیب دیدن را در بیماران مبتلا به پارکینسون افزایش دهد. کم‌شدن فعالیت عضله دتروزور، حبس جریان ادرار و بی‌اختیاری سرریزی از دیگر مواردی است که در بیماران مبتلا به پارکینسون مشاهده می‌شود. به‌علاوه، از آن‌جایی که بیماری پارکینسون در میان افراد مسن شیوع بیشتری دارد، سایر فاکتورهای مرتبط با بی‌اختیاری ادرار مانند بی‌اختیاری استرسی در زنان یائسه یا مردانی که دچار مشکلات پروستات هستند در این مسئله دخیل‌اند.

اقدامات درمانی

تمرینات کگل و بیوفیدبک

تمرینات خاصی که کگل نام دارند، می‌توانند عضلات کف لگن را تقویت و به کنترل دفع ادرار کمک کنند. برای انجام این تمرینات به منقبض‌کردن عضلاتی بپردازید که برای توقف جریان ادرار آن‌ها را منقبض می‌کنید. ده ثانیه این عضلات را منقبض کنید، سپس آن‌ها را شل‌کنید. سعی کنید در طول روز در سه یا چهار مرحله و در هر مرحله ده بار این تمرینات را انجام دهید. در زنان، وجود یک پزشک که از روش‌های بیوفیدبک برای نشان‌دادن فعالیت مثانه و عضلات کف لگن استفاده کند بسیار مفیداست. روش بیوفیدبک شامل قراردادن یک سنسور در نزدیکی عضلات کف لگن است که میزان فشاری که وارد می‌کنید را به کامپیوتر منتقل می‌کند. سپس کامپیوتر نتایج به‌دست آمده را روی مانیتور نشان می‌دهد؛ به‌این ترتیب می‌توانید از نحوه‌ی انجام صحیح یا غلط تمرینات اطلاع بیابید. پس از آن‌که متوجه شدید این تمرینات را به‌درستی انجام می‌دهید، می‌توانید بدون بیوفیدبک به ادامه‌ی آن‌ها بپردازید.

محرک‌های عصبی

در برخی از زنان، یک دستگاه کوچک فرستنده‌ی عصبی زیر پوست کپل قرار داده ‌می‌شود که شوک‌های خفیف الکتریکی را به اعصاب خاجی می‌فرستند و باعث بهبود مثانه می‌شود. می‌توان این روش را با استفاده از عصب زانو که در قوزک قراردارد انجام داد. در این روش درمانی، عصب تحریک می‌شود که سیگنال‌های الکتریکی را بدون درد به عصب زانو منتقل می‌کند. روش تحریک عصب زانو به‌صورت جلسات هفتگی و طی چند ماه انجام می‌شود.

رژیم غذایی و سبگ زندگی

باید برای حفظ سلامت مثانه و شکم از یک رژیم غذایی متعادل که حاوی مقادیر زیادی فیبر و مایعات (روزانه 6 تا 8 لیوان آب) است، استفاده‌کرد. بدین وسیله عملکرد شکم و دفع مدفوع تنظیم خواهدشد.

برنامه‌ی منظم روزانه

داشتن یک برنامه‌ی منظم روزانه از ایجاد مشکلات مختلف جلوگیری می‌کند. این برنامه به شما کمک می‌کند پس از هر وعده‌ی غذایی به دستشویی بروید و به دفعات منظم از مایعات استفاده‌کنید. برای پیش‌گیری از شب ادراری، دو ساعت قبل از خواب مصرف مایعات را محدودکنید. باید در طول روز به اندازه‌ی کافی مایعات مصرف‌کنید.

محصولات مخصوص بی‌اختیاری

لباس بی‌اختیاری و محصولات مختلف دیگری وجود دارند که می‌توانند به بیماران برای احساس راحتی بیش‌تر و جلوگیری از خیس‌شدن لباس و مبلمان کمک کنند.

• پدها و شلوارهای مخصوص بی‌اختیاری – این محصولات در اندازه و قابلیت جذب مختلف وجود دارند که از نشت ادرار به لباس جلوگیری کرده و آن را جذب می‌کنند.
• لباس‌های مردانه مخصوص بی‌اختیاری – این پوشش روی آلت تناسلی پوشیده می‌شود و برای استفاده در شب بسیار مفید و کاربردی است.
• پدهای مخصوص رخت‌خواب و تشک‌های محافظ – این محصولات به تمیز و خشک ماندن رخت خواب کمک می‌کنند. همچنین پدهای مخصوصی نیز برای صندلی طراحی شده‌است.

سوندگذاری

اگر بیمار دچار بی‌اختیاری شدید باشد، سوندگذاری روش مناسبی برای مدیریت مثانه است. سوندگذاری یکی از گزینه‌های موجود است. در این حالت یک لوله‌ی نازک از طریق مجرای پیشاب وارد مثانه می‌شود و ادرار درون کیسه‌ی ادرار جمع می‌شود. هر چند هفته یک‌بار باید سوند را عوض‌کرد.

داروها

داروهای ملین زیادی در داروخانه‌ها برای رفع فوری یبوست وجود دارد. می‌توان برای جلوگیری از فشار بر شکم که با بی‌اختیاری سرریزی همراه است، از این ملین‌ها  استفاده‌کرد. ملین‌های مختلفی وجود دارند که به شیوه‌های مختلفی عمل می‌کنند.

پساری یا تعبیه درون مجرای پیشاب

ممکن‌است برخی از زنان به کمک‌های بیش‌تر برای جلوگیری از نشت ادرار نیاز داشته باشند. بدین منظور از یک ابزار کوچک که پساری نام‌ دارد استفاده می‌شود که درون واژن قرارداده می‌شود. پساری به مثانه کمک می‌کند درجای خود قراربگیرد. تعبیه‌ی یک دستگاه کوچک درون مجرای پیشاب یک روش دیگر است که از نشت ادرار درهنگام انجام فعالیت‌های خاص جلوگیری می‌کند. این دستگاه قبل از شروع فعالیت در جای خود قرارداده می‌شود و قبل از دفع ادرار برداشته می‌شود.

تزریق

تزریق مواد حجم‌دهنده مانند کلاژن و سایر مواد به درون بافت اطراف مجرای پیشاب، یک روش مداخله‌ای دیگر است که از نشت ادرار جلوگیری می‌کند. این روش به بسته نگه‌داشتن مجرای پیشاب کمک می‌کند اما باید هر 6 تا 12 ماه مجددا تزریق موارد حجم‌دهنده تکرارشود. می‌توان ازطریق تزریق سم بوتولیسم نوع A (‌که معمولا تحت عنوان بوتاکس شناخته‌می شود) برای درمان انواع خاصی از بی‌اختیاری ادرار استفاده ‌کرد.