آناتومی دستگاه ادراری زنان: انواع بیماری ها و اختلالات رایج آن
دستگاه ادراری، سیستم تخلیه بدن برای خارج کردن ادرار که متشکل از مواد زائد و مایعات اضافی است، می‌باشد. برای این‌که عمل ادرار کردن به صورت طبیعی انجام شود، تمام قسمت‌های دستگاه ادراری باید با هم و به صورت منظم کار کنند. کلیه‌ها و مثانه برای ساخت ادرار و دفع آن از بدن با هم کار می‌کنند. کلیه‌ها با فیلتر کردن مواد زائد و آب از خون، ادرار را می‌سازند. ادرار از کلیه‌ها از طریق لوله هایی به نام حالب به مثانه منتقل می‌شود و مثانه ادرار را تا زمانی که پر شود، ذخیره می‌کند. ادرار از مثانه، از طریق لوله نازک دیگری به نام میزراه از بدن خارج می‌شود.
سیستم ادراری در زنان
کلیه‌ها
کلیه‌ها یک جفت اندام لوبیا شکل هستند که در امتداد دیواره خلفی حفره شکم قرار دارند. کلیه چپ کمی بالاتر از کلیه راست واقع شده، زیرا سمت راست کبد بسیار بزرگتر از سمت چپ است. کلیه ها، بر خلاف سایر اندام‌های حفره شکمی، در قسمت پشتی مجاری صفاق واقع شده و مماس برعضلات کمر قرار گرفته‌اند. یک لایه چربی محافظ ( کپسول یا پوشینه کلیوی) کلیه‌ها را احاطه کرده که آنها را سر جای خود نگه داشته و از آنها در برابر آسیب‌های فیزیکی محافظت می‌کند. کلیه‌ها خون را از مواد زاید حاصل از متابولیسم ، یون‌های اضافی و مواد شیمیایی که ادرار را تشکیل می‌دهند، تصفیه می‌کند.
لوله‌های حالب (میزنای‌ها)
حالب‌ها یک جفت لوله اند که ادرار را از کلیه‌ها به مثانه منتقل می‌کنند. آنها حدود 10 تا 12 اینچ طول دارند و در سمت چپ و راست بدن به موازات ستون مهره ها کشیده شده‌اند. نیروی جاذبه و حرکات دودی بافت صاف عضله در دیواره‌های حالب‌ها، ادرار را به سمت مثانه حرکت می‌دهند. انتهای حالب‌ها در نزدیکی مثانه اندکی پهنتر می‌شود و در نقطه‌ای که به مثانه وارد می‌شوند انتهای حالب توسط دریچه‌هایی (دریچه‌های حالب) بسته می‌شوند. این دریچه‌ها مانند یک شیر یکطرفه از بازگشت ادرار به کلیه جلوگیری می‌کنند.
مثانه
مثانه یک اندام کیسه مانند توخالی است که برای ذخیره کردن ادرار استفاده می شود. این اندام در امتداد خط میانی بدن، درانتهای پایین لگن واقع شده است. ادراری که از حالب وارد مثانه شده، به‌آرامی فضای خالی مثانه را پرکرده و دیواره‌های ارتجاعی آن را گسترش می دهد. حالت ارتجاعی دیواره مثانه اجازه می دهد که مثانه کشیده شده و بتوند حدود 600 تا 800 میلی لیتر ادرار ر در خود نگه دارد.
میزراه
میزراه لوله‌ای است که از طریق آن ادرار از مثانه به خارج از بدن منتقل می شود. طول این لوله در زنان حدود 2 اینچ است و انتهای آن جایی پایینتر از کلیتوریس و بالاتر از دهانه واژن قرار دارد. جریان ادرار در میزراه، توسط عضلات اسفنکتر داخلی و اسفنکتر خارجی کنترل می‌شود. اسفنکتر داخلی میزراه از عضله صافی ساخته شده و وقتی که مثانه به میزان مشخصی منبسط می شود، به صورت ناخودآگاه باز می‌شود. بازشدن اسفنکتر داخلی موجب احساس نیاز به دفع ادرار می‌شود. اسفنکتر خارجی میزراه از عضله اسکلتی ساخته شده است. این اسفنکترمی‌تواند باز شود تا ادرار از طریق مجرای ادرار عبور کند یا ممکن است برای به تأخیر انداختن ادرار بسته بماند.
کارکردهای سیستم ادراری
تصفیه
در داخل هر کلیه حدود یک میلیون ساختار کوچک به نام نفرون وجود دارد. نفرون واحد عملکردی کلیه است که برای تولید ادرار، خون را تصفیه می‌کند. سرخرگچه‌ها در كليه‌ها خون را به مجموعه‌اي از مويرگ‌ها منتقل مي كنند كه توسط يك كپسول به نام گلومرولوس احاطه شده‌اند. همانطور که خون از میان گلومرولوس عبور می یابد، بیشتر پلاسمای خون از مویرگ ها خارج شده و وارد کپسول می‌شوند، و فقط سلول‌های خونی و مقدار کمی پلاسما باقی می‌مانند که در مویرگ ها جریان می یابند. مایع صاف شده درون کپسول از میان یک لوله‌هایی که با "سلول‌های تصفیه‌کننده " مفروش و با مویرگ‌ها احاطه شده‌اند، جریان می‌یابد. سلول‌های اطراف لوله‌ها به طور انتخابی آب و مواد دیگر را از مایع صاف شده درون لوله‌ها جذب کرده و آن را به خون درون مویرگ‌ها باز‌می‌گردانند. در همین زمان، مواد زائد موجود در خون به داخل مایع از صافی گذشته ترشح می‌شوند. در پایان این فرآیند، مایع از صافی گذشته موجود در لوله به ادرار تبدیل شده و تنها حاوی آب، مواد زائد و یون های اضافی است. خونی که از مویرگ ها خارج می‌شود، همه مواد مغذی را همراه با بیشتر آب و یون‌هایی که بدن برای عملکرد خود به آنها نیاز دارد، مجددا جذب می‌کند.
ذخیره و دفع مواد زائد
ادرار پس از ساخته شدن در کلیه‌ها ، از طریق میزراه به مثانه منتقل می‌شود. مثانه با ادرار پر می‌شود و آن را تا زمانی که بدن برای دفع آن آماده باشد ذخیره می‌کند. هنگامی که حجم ادرار داخل مثانه به حدود 150 تا 400 میلی لیتر می‌رسد و دیواره‌های آن شروع به کشیده شدن می‌کنند، گیرنده‌های کشش در دیواره‌های آن سیگنال هایی به مغز و نخاع می فرستند. این سیگنال‌ها موجب رها شدن اسفنکترهای داخلی مجرا و احساس نیاز به دفع ادرار می‌شوند. خروج ادرار می‌تواند تا زمانی که مثانه از حداکثر حجم خود تجاوز نکند، به تاخیر بیافتد، اما افزایش سیگنال‌های عصبی باعث ناراحتی و میل بیشتر به ادرار کردن می‌شود. ادرار کردن، فرایند آزاد سازی ادرار از مثانه از طریق میزراه و خروج آن از بدن است. فرایند ادرار هنگامی شروع می شود که عضلات اسفکنتر میزراه ریلکس(رها) شده و اجازه دهند ادرار وارد میزراه شود. هم‌زمان با ریلکس شدن اسفنکترها، عضله صاف دیواره‌های مثانه نیز منقبض می‌شود تا ادرار را از داخل بدن بیرون براند.
بیماری‌های سیستم ادراری زنان
عفونت‌های دستگاه ادراری
عفونت‌های دستگاه ادراری هنگامی رخ می دهند که باکتری‌ای وارد دستگاه ادراری شود و ممکن است میزراه، مثانه یا حتی کلیه‌ها را درگیر کند. اگرچه عفونت دستگاه ادراری در زنان شایع تر است، ممکن است در مردان نیز رخ دهد.
بی‌اختیاری ادرار
بی‌اختیاری ادرار یکی دیگر از بیماری‌های شایع سیستم ادراری است. این مشکل می تواند به علت افتادگی ارگان‌های لگن ایجاد شود که موجب نشت ادرار شده و ممکن است نتیجه زایمان طبیعی باشد. بی‌اختیاری ادرارهمچنین ممکن است، به دلیل بیش فعالی مثانه، که مشکلی بسیار شایع بوده و مربوط به زایمان یا آسیب‌دیدگی نیست، به وجود آمده باشد. حالت سوم مربوط به بی‌اختیاری سرریز‌شده است که در آن مثانه کاملا خالی نمی‌شود.
سندروم مثانه دردناک
اینترستیشیال سیستیتیس که با عنوان سندروم مثانه دردناک نیز شناخته می‌شود، یک بیماری مزمن است که عمدتا در میان زنان شایع است و باعث فشار و درد مثانه و گاهی اوقات درد لگن در شدت‌های مختلف می شود. این بیماری می تواند باعث ایجاد زخم مثانه شود و ممکن است باعث شود حالت ارتجاعی مثانه کمتر شود.اگرچه علت این بیماری شناخته شده نیست، اما در بسیاری از افراد مبتلا به آن بافت پوششی محافظ مثانه نیز مشکلات یا نقایصی دارد.
سنگ کلیه
سنگ کلیه توده‌ای از اگزالات کلسیم است که می‌تواند در هر نقطه از دستگاه ادراری یافت شود. سنگ کلیه وقتی شکل می‌گیرد که مواد شیمیایی ادرار آنقدرغلیظ می‌شوند که می‌توانند به صورت یک توده سخت جامد در بیاییند. آنها ممکن است باعث ایجاد درد در کمر و پهلوها و همچنین خون در ادرار شوند. بسیاری از سنگ‌های کلیه با درمان‌های کم تهاجمی مانند "سنگ‌شکنی برون اندامی" که سنگ‌های کلیوی را با امواج شوکی خرد می کند، درمان می‌شوند.
نارسایی کلیه
نارسایی کلیه که "بیماری مزمن کلیوی" نیز نامیده می شود، ممکن است یک وضعیت موقت (اغلب حاد)، یا وضعیتی مزمن باشد که باعث ناتوانی کلیه‌ها در تصفیه مواد زائد از خون می شود. سایر بیماری‌ها مانند دیابت و فشار خون بالا نیز می توانند باعث بیماری مزمن کلیه شوند. موارد حاد ممکن است ناشی از زخم و یا آسیب‌های دیگر باشد و ممکن است در طول زمان با درمان بهبود یابد. با این حال، بیماری کلیوی می‌تواند منجر به نارسایی مزمن کلیه شوند که امکان دارد به درمان با دیالیز یا حتی پیوند کلیه نیاز داشته باشد.
سرطان مثانه
علائم این بیماری، شامل درد در کمر و یا لگن، سختی در ادرارکردن، تکرر ادرار و / یا نیاز فوری به دفع ادرار، مشابه علایم دیگر بیماری‌ها یا اختلالات سیستم ادراری می‌باشند.
