تکرر ادرار در زنان، مردان و کودکان : علت و درمان(دارویی و غیر دارویی)

اکثر افراد به طور معمول روزانه چهار الی هشت بار دفع ادرار دارند. اگر فرد در طول روز بیش از هشت بار و در طول شب بیش از یک بار از خواب بیدار شود و احتیاج به رفتن به توالت و دفع ادراد داشته باشد، این وضعیت را تکرر ادرار می‌نامند. تکرر ادرار دلایل بسیاری دارد که شامل عفونت دستگاه ادراری، دیابت، مشکلات پروستات، مثانه‌ی بیش فعال و عوارض جانبی برخی از داروها و درمان‌ها می‌شود. تست‌های ویژه‌ای برای تشخیص علت دقیق تکرر ادرار نیاز است.
به راحتی می‌توان از طریق مصرف داروهایی و انجام تمرینات ویژه‌ای تکرر ادرار را درمان کرد.

 دلایل

عفونت‌های دستگاه ادراری

پوشش سطح پیشابراه (لوله‌ای که ادرار را از مثانه به بیرون از بدن هدایت می‌کند) و مثانه به دلیل تولید محصولات ناشی از عفونت (خون، گلبول‌های سفید، باکتری) ملتهب و حساس می‌شود. این حساسیت دیواره‌ی مثانه باعث فوریت در تخلیه‌ی مثانه می‌گردد (تکرر گفته می‌شود).

دیابت

علائم اولیه‌ی هر دو نوع دیابت تیپ یک و دو می‌تواند به صورت تکرر ادرار باشد زیرا بدن تلاش می‌کند تا از شر گلوکز بلااستفاده (قند خون) از طریق ادرار خلاص شود. دیابت به اعصاب کنترل کننده‌ی مثانه آسیب می‌رساند و باعث ایجاد تکرر ادرار و دشواری در کنترل مثانه می‌شود.

استفاده از مدرها

داروهای مورد استفاده جهت درمان فشار خون بالا و یا کارهایی که جریان ادرار را زیاد می‌کنند و باعث دفع زیاد مایعات از بدن می‌شوند باعث تکرر ادرار می‌شوند.

مشکلات پروستات

بزرگی پروستات به دیواره ی پیشابراه فشار می‌آورد و جریان ادرار را مسدود می‌کند در نتیجه باعث حساس شدن دیواره‌ی مثانه می‌شود. مثانه حتی در صورت داشتن میزان کمی از ادرار هم منقبض می‌شود و ایجاد تکرر ادرار می‌کند.

بارداری

تغییرات هورمونی و بزرگی رحم فشاری بر مثانه ایجاد می‌کند و باعث تکرر در ادرار می‌شود حتی در هفته‌های اول بارداری هم این مسئله صادق است. آسیب به دلیل زایمان واژینال نیز به پیشابراه آسیب می‌رساند.

سیستیت بینابینی

شرایطی است که با درد در مثانه و ناحیه‌ی لگن مشخص می‌شود و اغلب باعث تکرر ادرار می‌شود.

سکته‌ی مغزی و سایر بیماری‌های نورولوژیک

آسیب اعصابی که به مثانه کشیده می‌شوند مشکلات عملکردی در مثانه ایجاد می‌کنند که شامل تکرر ادرار و احساس می‌شود.

سرطان مثانه

تومورهایی که اشغال فضا می‌کنند یا باعث خونریزی در مثانه می‌شوند احتمالا تکرر ادرار را تشدید می‌کنند.

سندرم مثانه‌ی بیش فعال

اغلب تکرر ادرار به خودی خود مشکلی است. انقباضات غیرارادی مثانه ایجاد ادرار اورژانسی و تکرر ادرار می‌کند حتی اگر مثانه پر نباشد.

نوشیدن زیاد

نوشیدن آب بیش از میزان مورد نیاز بدن باعث دفع ادرار بیشتر می‌شود.

شیرین‌کننده‌های صنعتی، الکل، کافئین و سایر مواد غذایی

الکل و کافئین به عنوان مدر عمل می‌کنند که باعث افزایش تکرر ادرار می‌شوند. نوشیدنی‌های کربنه، شیرین‌کننده‌های صنعتی (مثل splenda و Equal) و میوه‌های سیترات دار، به عنوان حساس کننده‌های مثانه شناخته شده‌اند و باعث ایجاد تکرر ادرار بیشتر می‌شوند.

علائم

حتی با وجود اینکه دلایل متعددی برای ایجاد تکرر ادرار وجود دارد، علائم به طور کلی شبیه به هم هستند. در زیر اصطلاحاتی آورده شده است که برای توصیف علائمی که احتمالا با تکرر ادرار هستند، استفاده می‌شوند.
• تکرر ادرار: ادرار بیش از هشت بار در طول روز و بیش از یک بار در طول شب
• ادرار ناکامل: دفع ناقص ادرار از مثانه در طول هر بار ادرار کردن. ممکن است در حین دفع ادرار توفقی ناگهانی رخ دهد که ناشی از اسپاسم در مثانه و یا پیشابراه است یا ممکن است در شروع ادرار کردن دشواری وجود داشته باشد.
• فوریت ادراری: احساس ناخوشایندی که ناشی از فشار بر مثانه است و احساسی ایجاد می‌کند که گویی همین حالا ادرار دفع می‌شود.
• بی‌اختیاری ادراری: عدم توانایی در کنترل جریان ادرار که باعث نشت اتفاقی و متوالی ادرار می‌شود.
• دیزوری: درد و سوزش در حین یا بلافاصله بعد از ادرار. این مسئله حاکی از علامتی از عفونت دستگاه ادراری است.
• هماچوری: وجود خون در ادرار به میزان کم، لخته و یا به میزان زیاد. این مورد معمولا باعث تیره شدن رنگ ادرار می‌شود.
• ناکچوری: ادرار شبانه که فرد را جهت دفع ادرار از خواب بیدار می‌کند. این مورد در ارتباط با بی اختیاری ادراری شبانه نیز میتواند باشد (در اطفال، شامل خیس کردن تشک می‌شود).
• پولاکوری: تکرر ادرار در طول روز
• نشت ادراری: بعد از پایان ادرار کردن، ادرار همچنان به بیرون نشت می‌کند.
• تاخیر در دفع ادرار: برای شروع ادرار نیاز به تحریک و فشار دادن است.

معاینات و تست‌ها

پزشک شما حتما شما را معاینه‌ی بالینی می‌کند و سوالاتی در مورد تاریخچه‌ی پزشکی و درمانی و دارویی احتمالی خواهد پرسید.
امکان دارد که پزشک شما چنین سوالاتی را از شما بپرسد:
• در طول روز و شب چند مرتبه دفع ادرار دارید؟
• آیا در رنگ ادرار شما تغییری ایجاد شده است؟ ادرار شما تیره یا روشن است؟
• آیا درد متناوب، احساس ناخوشایند یا سوزش حین ادرار دارید؟
• آیا اخیرا در رژیک غذایی شما تغییری ایجاد شده است؟
• آیا علائم دیگری دارید( افزایش تشنگی و عطش، کاهش وزن، تب، درد کمر)؟
احتمال دارد که پزشک شما هر کدام از این آزمایشات را بسته به یافته‌ها‌ی معاینه‌ی بالینی و سابقه‌ی پزشکی درخواست کند.
• آنالیز ادرار و کشت ادرار: این تست‌ها ترکیبات متنوع ادرار را پایش و اندازه گیری می‌کنند. کشت ادرار باکتری‌های ایجاد کننده‌ی عفونت را شناسایی می‌کند.
• التراسونوگرافی: این روش تصویربرداری غیرتهاجمی است و برای مشاهده‌ی کلیه‌ها و مثانه و یافتن هر ناهنجاری ساختاری و توموری استفاده می‌شود.
• سیستومتری: این تست فشار درون مثانه را اندازه می‌کند و بدنبال مشکلات احتمالی عضلات و اعصابی که ایجاد کننده‌ی تکرر ادرار می‌شوند، می‌گردد.
• سیستوسکوپی: این روشی غیرتهاجمی است که به پزشک اجازه‌ی مشاهده‌ی درون مثانه و پیشابراه را از طریق یک لوله‌ی باریک مجهز به نور به نام سیستوسکوپ می‌دهد.
• تست‌های نورولوژیک: تست‌های تشخیصی مثل اورودینامیک، تصویربرداری، EEG، و EMG، فرآیندهایی هستند که به پزشک در تایید و رد تشخیص یک اختلال عصبی کمک می‌کند.

درمان

درمان تکرر ادرار با توجه به عامل زمینه‌ای ایجاد کننده‌ی آن صورت می‌پذیرد. برای مثال، اگر علت دیابت باشد درمان شامل کنترل قند خون در سطوح پایین است.

بیوفیدبک

گاهی اوقات تعیین اینکه فعالیت های روزانه‌ی شما به طور صحیح انجام می‌شود یا نه، امری دشوار است به همین خاطر استفاده از ابزارهای بیوفیدبک ساده در منزل به یادگیری شما در این مورد کمک خواهند کرد. ابزاری ساده برا‌ی بیوفیدبک موجود است که از سنسوری جهت یافتن سطوح فعالیت عضلانی بهره می‌برد و سیگنال‌هایی به شما می‌دهد زمانی که عصلات به طور صحیحی به کار گرفته می‌شوند و یا چه مقدار می‌توانید مقاومت نشان دهید. زمانی که شما تمرینات خود را افزایش می‌دهید برای دریافت سیگنال جهت آگاهی از قوی تر شدن عضلات شما به زمان بیشتری احتیاج پیدا می‌کند. و عضلات قوی‌تر به معنای کنترل بهتر مثانه است.

درمان دارویی

درمان شامل داروهایی مثل تولترودین سریع رهش (Detrol LA)، اکسی بوتینین (Ditropan)، داریفناسین (Enablex)، پچ پوستی اکسی بوتینین (Oxytrol)، میرابگرون (Myrbetriq)، تروسپیوم سریع رهش (Sanctura XR)، ایمی‌پرامین (Tofranil) و سولی‌فلاسین (Vesicare) است. Oxytrol در خانم‌ها تنها داروی موجود و قابل اطمینان است.

تزریق بوتاکس

تزریق بوتاکس به عضلات مثانه باعث استراحت و شل شدن، افزایش ظرفیت ذخیره‌ای مثانه شده و اپیزودهای نشت ادراری را کاهش می‌دهد.

تمرین دادن مثانه

این مسئله باعث افزایش دفعات وقفه بین استفاده از توالت در حدود مدت دوازده هفته می‌شود. این به مثانه کمک می‌کند تا ادرار را به مدت طولانی‌تری درون خود نگاه دارد و تکرر ادرار کاهش یابد.

تعدیل رژیم غذایی

شما بهتر است که از خوردن هر غذایی که مثانه را تحریک می‌کند و یا به عنوان مدر عمل می‌کند اجتناب کنید. این مواد شامل کافئین، الکل، نوشیدنی‌های کربنه، فرآورده‌های گوجه فرنگی، شکلات، شیرین کننده‌های صنعتی و غذاهای پرادویه می‌شوند. همچنین خوردن غذاهای با فیبر بالا اهمیت زیادی دارد زیرا یبوست احتمالا علائم سندرم مثانه‌ی بیش فعال و بی اختیاری ادراری را بدتر می‌کند.

نظارت بر دریافت مایعات

شما باید به میزان کافی مایع بنوشید تا از یبوست و تغلیظ زیاد ادرار جلوگیری به عمل آورید اما لازم است که از نوشیدن مایعات درست قبل از خواب خودداری کنید زیرا این مسئله باعث ادرار شبانه می‌شود.

تمرینات کگل

این ورزش‌های بی اختیاری ادرار به تقویت عضلات اطراف مثانه و پیشابراه کمک می‌کنند و کنترل مثانه را بهبود می‌بخشند و فوریت ادرار و تکرر ادرار را کاهش می‌دهند. تمرین دادن عضلات لگنی برای حدود پنج دقیقه سه بار در روز تغییراتی در قدرت کنترل مثانه‌ی شما ایجاد می‌کند.