بی‌اختیاری ادرار فوریتی: علت و درمان با بیوفیدبک
بی‌اختیاری ادرار فوریتی شکل رایج بی‌اختیاری است. بیمار میل مبرم به ادرار کردن دارد و بعضی‌مواقع قبل ازاینکه فرصتی برای دستشویی رفتن پیش بیاید، ادرار ترشح می‌شود. معمولا علت این اختلال را به بیش‌فعالی مثانه ربط می‌دهند. بی‌اختیاری ادرار فوریتی دومین و شایع‌ترین علت بی‌اختیاری در نظرگرفته می‌شود. تقریبا از هر 10 مورد عارضه بی‌اختیاری ادرار، علت 3 تای آنها بی‌اختیاری فوریتی شناخته شده است. این بیماری ممکن است در هر سنی اتفاق بیفتد اما بطورمعمول در ابتدای دوره بلوغ بیشتر شایع است. بی‌اختیاری فوریتی در بین زنان بیشتر از مردان رایج است. اغلب درمان با روش تمرین مثانه مشکل را برطرف می‌کند. ممکن است برای منبسط کردن مثانه به بیمار دارو پیشنهاد شود. معمولا مشاوره گرفتن از یک متخصص در این زمینه مفید خواهد بود.
متخصصین کلینیک تخصصی بی‌اختیاری ادرار دکتر فرخانی با استفاده از روش بیوفیدبک در کنار استفاده از ورزش های مخصوص تقویت کننده عضلات لگن قادر به تشخیص و درمان انواع بی اختیاری ادرار مانند بی اختیاری ادرار فوریتی میباشند .
برای کسب اطلاعات بییشتر و یا رزرو نوبت در کلینیک تخصصی بی‌اختیاری ادرار دکتر فرخانی با ما تماس حاصل فرمایید.
شناخت ادرار و مثانه
کلیه‌ها پیوسته ادرار تولید می‌کنند. همواره جریانی کمی از ادرار از مسیر مجراهای رابط بین مثانه و کلیه به سمت مثانه سرازیر می‌شود (میزنای). حجم تولید ادرار از طریق کلیه بسته به مصرف آشامیدنی، غذا و میزان عرق کردن فرق می‌کند.
مثانه از ماهیچه تشکیل شده و ادرار را درخود نگه می‌دارد. با پرشدن ادرار، مثانه خودبه‌خود مثل یک بالن پف می‌کند. مجرای برون‌ریز ادرار (پیشابراه) معمولا بسته است. این عمل با کمک عضلات کف لگن زیر مثانه صورت می‌گیرد که پیشابراه را احاطه و محافظت می‌کنند.
وقتی مقدار معینی ادرار داخل مثانه وجود داشته باشد، شخص از پر شدن مثانه مطلع می‌شود. زمانی‌که برای ادرار کردن به دستشویی می‌روید، عضله مثانه منقبض می‌شود و پیشابراه و عضلات کف لگن کمی منبسط می‌شوند تا امکان خروج ادرار به بیرون از بدن را فراهم سازند.
پیام‌های عصبی پیچیده‌ای بین مغز، مثانه و عضلات کف لگن رد و بدل می‌شوند. این پیام‌ها شما را از حجم ادرار مثانه مطلع می‌سازند و به ماهیچه‌های مورد نظر فرمان منقبض یا منبسط شدن بموقع را ارسال می‌کنند.
منظور از بی‌اختیاری فوریتی ادرار چیست؟
• فوریت یک نشانه است که شخص تمایل مبرم و ناگهانی به ادرار کردن پیدا می‌کند. شخص قادر به عقب انداختن زمان ادرار کردن نیست.
• بی‌اختیاری ادرار فوریتی یک اصطلاح است و برای مواقعی استفاده می‌شود که ادرار فوریتی دارید و قبل از رسیدن به دستشویی، ادرار ترشح می‌شود.
فوریت و بی‌اختیاری ادرارگاها به مثانه بیش‌فعال یا ناپایدار ربط داده می‌شود، و به بی‌ثباتی مثانه نیز معروف است. (ماهیچه فشارنده مثانه یک اصلاح پزشکی است).
درصورتی‌که به فوریت یا بی‌اختیاری ادرار دچار هستید، احتمالا تمایل به ادرار بیشتر از حد معمول نیز دارید (تکرر ادرار هم خطاب می‌شود). بعضی‌اوقات این عمل چندین بار طی روز و شب تکرار می‌شود. همچنین برخی زنان متوجه شده‌اند که در خلال مقاربت جنسی و بخصوص حین اوج لذت جنسی دچار ترشح ادرار می‌شوند.
دلایل
این وضعیت حکایت از آن دارد که ماهیچه مثانه دچار بیش‌فعالی شده و برخلاف خواسته بیمار منقبض می‌شود. بطورمعمول عضله مثانه با پر شدن تدریجی مثانه از ادرار، خود را منبسط می‌کند. وقتی مثانه تا نیمه پر می‌شود، میل به ادرار کردن شما آغاز می‌شود. در بین افراد مبتلا به مثانه بیش‌فعال و بی‌اختیاری فوریتی، به نظرمی‌آید عضله مثانه پیامی را به مغز ارسال می‌کند که درحقیقت ظرفیت مثانه را بیشتر از حد معمول نشان می‌دهد. این عمل منجر به زودتر منفبض‌شدن مثانه شده وحس ادرار فوریتی به شما دست می‌دهد.
در اکثر بیماران علت بیش‌فعال شدن مثانه مشخص نیست. در چنین مواردی، بیماری را سندروم بیش‌فعالی مثانه یا بی‌اختیاری ادرار فوریتی می‌خوانند. ممکن است علائم بیماری در مواقع داشتن استرس بدتر شود. همچنین وجود کافئین درچای، قهوه و نوشابه هم بر وخیم‌تر شدن علائم تاثیرگذار است.
در برخی زنان بی‌اختیاری فوریتی ادرار پس از یائسگی بیشتر می‌شود و علت آن به کوچک‌شدن دیواره واژن (آتروفی واژن) در نتیجه کاهش سطح هورمون استروژن درزنان ربط داده می‌شود.
در برخی موارد، نشانه‌های بیش‌فعالی مثانه در نتیجه علائم بیماری مغز یا اعصاب بروز پیدا می‌کند. علائم آن به دنبال سکته یا آسیب نخاعی و یا بیماری‌هایی همچون پارکینسون و اسکلروز چندگانه (MS) مشاهده شده است. ممکن است علائم مشابه درصورت التهاب یا ورم مثانه نیز رخ دهد. احتمال دارد التهاب مثانه زمانی رخ دهد که به عفونت مجرای ادرای (UTI) یا سنگ مثانه دچارشده باشید.
درمان
بیوفیدبک
بیوفیدبک اشاره به تکنیکی دارد که درآن نحوه کنترل عملکرد بدن در مواقعی که خارج از کنترل آگاهانه است، آموزش داده می‌شود، عملکردهایی همچون دمای پوست، ضربان قلب یا فشارخون.
تکنیک‌های بیوفیدبک مثانه-عضله تنگ‌کننده همراه با ورزش‌های بی‌اختیاری ادرار به افراد مبتلا به بی‌اختیاری فوریتی آموزش داده می‌شود. در خلال درمان با روش بیوفیدبک، مثانه، عضله تنگ‌کننده راست‌روده و فشارهای شکمی و همچنین فعالیت الکتریکی بر روی مانیتور ثبت و نمایش داده می‌شوند. بیمار با مشاهده اطلاعات نحوه منبسط کردن مثانه و عضلات شکمی و منقبض کردن عضلات کف لگن را براساس اطلاعات نمایش داده شده، می‌آموزد.
تمرین عضله کف لگن
تمرینات عضله کف لگن می‌تواند به تقویت برخی ماهیچه‌های کنترل کننده جریان ادراری کمک کند. این تمرینات به منظور درمان بی‌اختیاری اضطراری و استرسی اجرا می‌شوند. برای انجام این تمرینات:
• عضلاتی که برای متوقف کردن عمل ادرار به کار می‌گرفتید را منقبض کنید. ناحیه شکم و ران‌تان نباید حرکتی داشته باشد.
• این وضعیت انقباض را به مدت 3 ثانیه حفظ کند و بعد 3 ثانیه از فشار خارج کنید.
• تمرین را با 3 ثانیه شروع کنید و هر هفته 1 ثانیه به آن اضافه کنید تااینکه زمان انقباض را به 10 ثانیه افزایش دهید.
• در هر جلسه این تمرین را 10 تا 15 مرتبه تکرار کنید. سه یا چهار جلسه در روز کافی است.
تمرین مثانه
هدف از این تمرین ایجاد کمی کشش در مثانه است طوری‌که بتواند حجم بیشتری از ادرار را در خود نگه دارد. درمواقعی می‌بایست از بیش‌فعالی عضله مثانه کاست و بیمار باید کنترل آن را بیشتر در دست داشته باشد. بدین معنا که بین دفعات میل به ادرار کردن و دستشویی رفتن بیمار وقفه بیشتری بیفتد. آنوقت احتمال ترشح ادرار کمتر می‌شود. پزشک، پرستار یا مشاور بی‌اختیاری نحوه اجرای تمرین مثانه را به شما توضیح خواهد داد.
دارو
درصورتی‌که با تمرینات مثانه پیشرفت و بهبودی کافی حاصل نشود، ممکن است تجویز دارو کارساز باشد. این نوع داروها در دسته‌ای از داروها به نام آنتی موسکارینیک‌ها طبقه‌بندی می‌شوند (که به دارو های آنتی کولینرژیک هم معروف هستند). این داروها در انواع مختلف و برندهای جدید عرضه می‌شوند. از جمله:
• اکسی‌بوتنین
• سولیفناسین
• تولترودین
• تروسپیوم کلراید
• پروپی‌ورین
• فلاوکسات‌هیدروکلرید
• داریفناسین
• فسترودین‌فومارات
نحوه عملکرد این نوع داروها بدین صورت است که از ارسال پیام‌های عصبی خاص به مثانه جلوگیری می‌کند و عضله مثانه دیگر منبسط نمی‌شود در نتیجه ظرفیت ذخیره ادرار بیشتر می‌شود.
اگرعلت بی‌اختیاری فوریتی به نازک‌شدن جداره واژن پس از دوره یائسگی مربوط می‌شود، احتمالا استعمال مستقیم کرم استروژن داخل واژن به نفع بیمار است. برخی شایعات مبنی بر وخیم‌تر شدن این عارضه پس از مصرف قرص‌های استروژن مطرح است؛ بااینحال به تحققات بیشتر در این زمینه نیاز است.
بوتولینوم توکسین A (بوتاکس)
بوتولینوم توکسین A، دارویی است که فقط پزشک باید آن را تجویز کند و برای درمان بی‌اختیاری فوریتی ناشی از بیش‌فعالی مثانه کاربرد دارد. وقتی سایر شیوه‌های درمانی (ازجمله تمرین مثانه و دارو) جواب ندهد، از این گزینه استفاده می‌شود. به منظور درمان عارضه بیش‌فعالی مثانه، آمپول بوتولینوم توکسین A به دیواره مثانه تزریق می‌شود. این درمان با برطرف‌کردن انقباض‌های عضلانی مثانه صورت می‌گیرد.
تغییر سبک‌زندگی
• دستشویی رفتن: تاآنجاکه امکان دارد این عمل را برای خود راحتر کنید. اگر توالت رفتن برایتان سخت است، به کمک گرفتن از نرده راهرو یا استفاده از کاسه توالت مدرن و مطابق استاندارد روز توجه داشته باشید. مجهز بودن منزل به اتاق‌خواب مستر زندگی را برایتان آسان‌تر خواهد کرد.
• کافئین: این ماده در چای، قهوه و نوشیدنی‌های گازدار یافت می‌شود و جزئی از قرص‌های مسکن است. به مدت یک هفته مصرف کافئین را کنار بگذارید و اگر علائم بیماری بهبود یافت، این کار قطعا ارزش انجام دارد. درصورت مشاهده بهبودی علائم، احتمالا آرزوی کنار گذاشتن دائم آن را می‌کنید.
• در حد معمول مایعات بنوشید. شاید کاهش مصرف مایعات برای جلوگیری از پر شدن سریع مثانه عاقلانه به نظر آید. اما انجام این کار ممکن است علائم بیماری را بدتر کند چراکه بر غلظت ادرار می‌افزاید. ممکن است عضله مثانه ملتهب شود. ازسویی‌دیگر، اگر در مصرف مایعات افراط می‌کنید به خاطر داشته باشید میانه‌روی در مصرف نیز علائم را بهبود می‌بخشد.
• سعی کنید وزن خود را پایین بیاورید. ثابت شده 5 تا 10 درصد کاهش وزن به بهبود علائم کمک می‌کند. این روش برای هر دو بیماران مبتلا به استرس و بی‌اختیاری فوریتی کاربرد دارد.
